Andreas Hyperius

Bij de overdracht van het Rectoraat aan nze Kampencr School hield Prof. Biestereld eene voordracht over Andreas Hypeius als Homileet, waarvan wc de breeder uitgewerkte uitgave met ingenomenheid begroeten.

Hyperius was een Nederlander, een overtuigd Calvinist, een kundig theoloog, en een man die het geniale wel niet in den eersten graad, maar toch in die mate bezat, dat hij, naar zelfs Luthersche theologen thans toegeven, het eerst de stekken voor meer dan één vak van studie uitgezet heeft. •

Dit geldt allereerst van de Encyclopaedie; maar ook ten tweede, van de Homiletiek; en het was daarcjn een gelukkige gedachte, dat de heer Bièsterveld, na zijn eerste aftre-? den als Rector, Hyperius te Kampen opriep.

Dit toch heeft beteekenis.

Het toont, dat ook Prof. Bièsterveld de onafwijsbare noodzakelijkheid inziet, om voor het losse heen-en weer praten, en het beslissen naar eigen goeddunken, historische studie in de plaats te stellen.

Hij ziet in, dat de Gereformeerde kerken, en ook de Gereformeerde theologie, een historischen oorsprong, en een historie achter den rug hebben, en dat derhalve, wie als wetenschappelijk man, op dit heilig erf, recht tot meespreken wil erlangen, beginnen moet met die historie te onderzoeken, in die historie thuis te zijn, en aan dat verleden de aanwijzingen te ontleenen voor den weg, dien hij zal inslaan.

Zoo deden onze Gereformeerden in hun tijd, en zoo hebben wij in aansluiting aan hen en op hun voetspoor te doen.

Terecht zegt de heer Bièsterveld dan ook op blz. 9:

Zij zochten de lijnen weer op, die de Heere ook in de historie der kerk had getrokken. Zij waren mannen van dege wetenschap en historischen zin.

Calvijn ging voor zijn Dogmatiek terug tot Augustinus, en miskende veel goeds der Scholastieken niet.

Juist staande op de schouders van het voorgeslacht wilden de Gereformeerden de wetenschap verder naar zuiver getrokken lijnen ontwikkelen. Ja, zelfs hadden zij een open oog voor hetgeen de Heere naar Zijne gratia communis in de wereld der Heidenen voor denkkracht en ter vorming van 's menschen geest had gelegd. YandaaT wTjrlen zij breede klassieke ontwikkeling, bedrevenheid in Rhetorica en Dialectiek, en. schreven zij de meesten hunner werken in het oude Latijn.

Wat hier in het algemeen werd aangegeven geldt in het bijzonder ook van het gedeelte der Theologie, dat tot object van behandeling heeft de vakken, die het ambt in 'sHeeren Kerk betreffen. Bij de Luthersche theologen vindt men geen reformatie van dit deel der godgeleerde wetenschap. De homileten gingen voort met van den kansel een katheder of erger een spreekplaats als in het forum te maken.

Voor eene principieele behandeling der Liturgiek werd weinig gevoeld. Eene voortgezette ontwikkeling van de leer der ambten kan vanzelf ook niet gevonden worden in het midden van theologen, die maar van één ambt weten, en spoedig verzeilen in de wateren van de hiërarchie.

Hoe gansch anders in de kringen der Gereformeerden. Namen als Hyperius, Alstedt, Keckerman, Voetius en zoovelen meer teekenen ons mannen, die ter eener zijde de Homiletiek Liturgiek en Catechetiek haar eigen terrein aanwezen, en ter anderer zijde het historisch verband met het verleden ook voor deze vakken vasthielden, ja een dankbaar gebruik wisten te maken van hetgeen God de Heere door Dialeclici en Rhetores had willen doen kennen van de wetten van denken en redeneeren.

Om voor deze vakken de zuivere lijnen op te sporen, kan men dan ook niet te ver in de historie van het Calvinisme of van de Gereformeerde beginselen teruggaan.

Met name voor de Homüetiek.

Deze wetenschap is helaas al spoedig ter eener zijde tot stilstand in hare ontwikkeling, en ter anderer zijde tot verbastering en achteruitgang gekomen.

En toch bloeide zij in haar opkomen bij de Gereformeerden zoo schoon.

Zij het mij vergund u het beeld van den eersten Gereformeerden Homileet te teekenen; het beeld van den man die de zelfstandigheid der Homiletiek wist te handhaven, maar tegelijkertijd hare verhouding tot de Rhetorica zoo juist wist te bepalen; het beeld van den man, die te zeer vergeten en te weinig naar waarde geschat, de baanbreker heeten mag voor de wetenschappelijke beoefening; der theorie van de Bediening des Woords in het midden van de vergaderde gemeente van Jezus Christus.

Dit eenigszins breede citaat moest hier ingevlochten, omdat er een standpunt in uitkomt, en hier te verstaan wordt gegeven, hoe deze Docent de beteekenis van de Methodologie der Gereformeerde beginselen verstaat.

Dit toch staat er ons borg voor, dat de voortgezette studie van dezen hoogleeraar duurzame en blijvende winste voor onze kerken zal afleveren.

Wie de historie versmaadt, en met de beginselen niet rekent, moge allerlei eigen denkbeelden met succes aan den man brengen, maar dit blijven altegader bloemkens van één dag.

Hoe rijk was niet Van Oosterzce met veel gaven en talenten gesierd. Wat stapel boeken schreef hij '.liet. En nu reeds, etic'.'.jkc' aren na zijn dood, wat is er blijvend van zijn arbeid over ?

Dat is kunstig steenea op elkaar stapelen, maar het is geen voortbouwen aan den muur, die omhoog moet rijzen.

Op die manier gaat het rijkste talent tenslotte doelloos voorbij.

Wie daarentegen, zij het ook met niet zoo prachtig schitterende gaven als Van Oosterzee bezat, zijn eigen inzichten wat lager, en de macht der historie wat hooger schat, die werkt in het gelid, die staat voor een vaste taak, die doolt en zwerft niet, maar gaat met vasten tred op een duidelijk aangewezen weg voort, en is juist daardoor, nu en in de toekomst, der kerk tot blijvenden zegen, want eerst op die wijs verkrijgen we weer een school van Gereformeerde theologen, en dank zij hun arbeid, een Gereformeerde theologie.

Deze heerschende gedachte heeft nu de heer Biesterveld met name op de Homiletiek of Predikkunde toegepast.

Hij ziet klaarlij k in, dat ook onze predikmanier het spoor bijster is.

Ieder doet het op zijn eigen hand.

De één vraagt hoe de gemeente het wil. Een ander hoe het hem zelven het best past. Een derde bootst de predikwijze van dezen of genen kanselredenaar na.

En zoo tobt men, en raken we achteruit.

Vandaar dat Prof. Biesterveld ons ook hier naar de beginselen terugroept. Ook hier moet uitgangspunt, beteekenis, methode, stof, inhoud en doel behoorlijk onderzocht.

Dat in te stellen onderzoek moet streng en ernstig verband houden met de algemeene beginselen van het Calvinisme.

In heel ons optreden moet alles in elkaar sluiten. En zoo eerst zal de predikatie ook onder ons weer die kracht gaan oefenen, die er in de dagen onzer vaderen zoo ontegenzeggelijk van uitging.

Dat liet ons verheugt, bij dit onderzoek overeenstemming in uitkomst te vinden met hetgeen we zelven in de Encyclopaedie, en in onze artikelen over de Gereformeerde Prediking ten beste gaven, behoeven we wel niet te zeggen.

De tweeheid van het theologisch onderwijs, waaronder we nog altoos gebukt gaan, heeft zeer haar schaduwzijde, en de dag zal te zegenen zijn, waarop de eenheid ten deze bereikt wordt.

Maar zoolang dit nog niet kan, zullen de kerken er te beter bij varen, hoe meer aan beide scholen de Gereformeerde theologie uit dezelfde beginselen, en naar eenzelfde methode wordt opgebouwd.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen