Niet te laat.

Amsterdam, 19 Januari 1900.

Men heeft er tot zelfs in den Studentenabnanak Prof. Rutgers een verwijt van gemaakt, dat hij zijn rectorale oratie van 20 October 1898 niet eerder in het licht gaf. Wie thans zijn boekwerk, getiteld: Calvijn's invloed op de Reformatie in de Nederlanden, voor zooveel die door hem zelven is uitgeoefend, ook maar vluchtig doorziet, zal van dien waan genezen zijn.

Het is zoo, men kan de vraag stellen, of het stuk, en de noten op het stuk, de rollen mogen omkeeren, zoodat, gelijk hier, het stuk in 34 bladzijden afloopt, en daarna de noten het boek tot 225 bladzijden doen zwellen. En ook kan men het betreuren, dat zoo ongemeen rijke stof ons niet ineen zelfstandig werk, ingedeeld naar een andere orde, dan die toevallig de oratie aanbood, en dan niet in den kleinen notendruk, maar en heldere letter is voorgelegd.

Maar afgezien hiervan zal de erkentenis dan toch algemeen zijn, dat ons hier door Prof. Rutgers een stuk is geboden, dat door oorspronkelijkheid, belangrijkheid en nauwkeurigheid op het hoogste mikte en het hoogste trof.

Calvijn’s invloed op Nederland is een nog nooit met eenigen ernst onderzocht onderwerp, en dat toch èn uit algemeen historisch oogpunt, èn met het oog op de jongste Calvinistische beweging, van het uiterste belang is te achten. De denkbeelden, die over Calvijn's invloed hier te lande bestonden, blijken nu grootendeels op geheel verkeerde voorstelling van de historie te hebben berust. En ook zij, die bij de studie der vaderlandsche historie aan dit punt toekomen, zullen voortaan genoodzaakt zijn, de dusver heerschende opinie geheel te wijzigen.

Het blijkt nu toch, dat die invloed een zoo rechtstreeksche, een zoo uitgebreide, een zoo tot in het bijzondere afdalende is geweest, dat zelfs aan de biografie van Calvijn voortaan een geheel nieuw hoofdstuk zal zijn toe te voegen; en voor dat nieuwe hoofdstuk is de stof door Prof. Rutgers zoo volledig in oogenschouw genomen, en zoo nauwkeurig afgemaaid, dat die na hem komen niet dan een are-lezing achter zijn oogst zullen kunnen aanbrengen.

Doch hiertoe heeft de geleerde schrijver zich niet bepaald. Hij heeft, wat niet minder waarde voor ons heeft, tevens critiek geoefend over hetgeen de laatste jaren hier te lande min juist over Calvijn geschreven was. Toen Dr. A. Pierson voor kort ons met zijn studiën over Calvijn overviel en Calvijn poogde af te takelen, vroeg men zich wel eens af, waarom men onzerzijds op zulke aanvallen zweeg. Welnu, op blz. 48 v.v. vindt men thans hiervan rekenschap gegeven, en wordt de onbeduidendheid van zulke aanvallen in het helderst hcht gesteld. Zelfs wijlen Dr. R. Fruin wordt op vergissing betrapt. En behalve deze critiek op anderer verkeerde voorstelling heeft Prof. Rutgers nog plaats en tijd gevonden, om op allerlei belangrijke bijzonderheden uit Calvijn's leven de aandacht te vestigen, meer dan een nog hangend punt tot evidentie te brengen, en over allerlei gewichtige, kerkelijke en leerstellige vragen ons Calvijn's gevoelen in bijzonderheden mede te deelen, zoo b. v. over de feestdagen en over de verhouding tot de Lutherschen. Ook quaestiën als over de juiste spelling van Guido de Brés' {niet de Braye) naam, over het aantal martelaren, over het koddig verzinsel van het Nederlandsch Zwinglianisme enz. vinden in deze noten toelichting.

Een goed register, dat eerst zakelijk, daarna alphabetisch, aan het keurig boekdeel is toegevoegd, maakt het raadplegen van dezen schat van bijzonderheden uiterst gemakkelijk, en het werk is hierdoor alleszins geschikt geworden, om telkens te worden nageslagen ook door hen, die zelve niet in het bezit van Calvijn's werken zijn, en veel min nog in staat zijn, om uit den vloed van zijn geschriften op te visschen wat ze zoeken.

Wel verre van het te betreuren, dat we, met heel het publiek, wat lang op de oratie moesten wachten, spreken we er dan ook onze ingenomenheid mede uit, dat de geachte schrijver met onverstoorbare kalmte het publiek heeft laten aankloppen, en rustig met zijn arbeid is doorgegaan tot hij geheel gereed was.

Nu toch heeft hij onze vaderlandsche kerkhistorie en de Calvinistische biografie verrijkt door het leveren van een wetenschappelijke bijdrage, die ook buiten onzen kring, ja zelfs buiten ons vaderland, hoogelijk zal worden gewaardeerd.

De arbeid, aan dit boekwerk ten koste gelegd, is metterdaad zeer groot geweest. Er staan regels in, die één voor één soms dagen studie gevorderd hebben. Ja, men kan er zeker van zijn, dat achter dit werk menige dag van studie ligt, die tot geen resultaat leidde, en waarvan zelfs niet één regel de heugenis bewaarde.

Zoo dringen we op wetenschappelijk gebied .^steeds verder in het verleden door, en mag zelfs de hoop gekoesterd worden, dat die vele onder de Nederlandsche Christenen, die nog steeds huiveren als ze den naam van Calvijn hooren noemen, en hun pen het scherpst snijden als ze tegen het Calvinisme te velde gaan trekken, ten slotte met meerder eerbied voor dezen diepsten denker onder de Reformatoren zullen vervuld worden.

Men kan zich tegen de macht der historie wel verharden, en tegenover de diepte van een man als Calvijn wel heil zoeken in de uit Engeland tot ons overwaaiende theologische oppervlakkigheden; maar zulk een studie als Prof. Rutgers aanbood, zal door haar degelijkheid de verharding toch steeds moeilijker maken.

Worde het aan Dr. Rutgers gegeven om ons na deze neg dikwijls met een zoo rijke vrucht van zijn studiën te verrassen, en hebbe zijn jongste werk ook deze uitwerking, dat het onder ons Cavinisten den lust voor dege studie aanwakkere.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen