De beteekenis der wetsidee voor rechtswetenschap en rechtsphilosophie - pagina 57

56 en zedelijkheid moet worden opgeheven. De vrijheid zou daardoor zelf tot een onmogelijk begrip worden. Want vrij weet ik mij slechts, inzoover ik mij bewust ben, onder de zedewet te staan. Het rijk der vrijheid moet dus samenvallen met het rijk der zedelijkheid en "nu r ein Anwendungsfall des dieses Reich beherrschenden kategorischen Imperativs kann die transcendentale Idee des Rechtes sein" 13) . "Es ist nicht denkbar, dasz zwei derartige Gesetze, die ihre Wurzeln in derselben Vernunft haben, mit einander in Widerspruch stehen, und da sie inhaltlich nicht zusammenfallen können, musz irgend ein Subordinationsverhältnis unter ihnen bestehen, dasz sich die Rechtsidee dem Sittengesetz unterordnet" 14). De rechtsidee wordt alzoo tot een dienende waarde gedegradeerd, maar ze blijft nochtans idee en behoudt haar dwangkarakter. De dwang is noodwendige voorwaarde voor de vrijheid en daarmede is hij volkomen zedelijk gerechtvaardigd, betoogt Binder. Deze geheele redeneering komt hierop neer, dat de rechtsdwang een bijzondere toepassing van de idee der zedelijke vrijheid is. Is de antinomie nu verzoend? Het lijkt er niet naar. De humanistische rede vangt aan,

haar eenheids-, haar continuïteitspostulaat te stellen; ter verwezenlijking van dit postulaat vaart zij voort met de relativeering der souvereine wetsgrenzen. Zij eindigt in de antinomie. Dit is de tragische gang van alle humanistisch denken, onverschillig of het primaat aan het wetenschapsof aan het persoonlijkheidsideaal is toegekend. Wij constateerden zulks zoowel in 't naturalisme als in 't neo-kantianisme. Thans moeten wij hetzelfde ook bij Binder vaststellen, ook al heeft hij het continuïteitspostulaat alleen binnen 't gebiedsveld van ieder der absolute waarden doorgevoerd. Het begrip van een "dwang tot de vrijheid der zedelijke gemeenschap" blijft zoolang met een innerlijke antinomie belast, als de rechtsdwang en de zedelijke vrijheid onder éénzelfden noemer der Vernunft zullen worden gebracht. De dwang kan nimmer als een bijzonder toepassingsgeval van de humanistische "autonome" zedelijkheid worden begrepen. Niemand kan zich in redelijken zin laten dwingen om vrij te zijn. Deze door innerlijke antinomie verscheurde rechtsidee zal ons nu volgens Binder tegelijk in staat stellen het begrip van alle empirisch, positief recht te vatten. Het positieve recht is een teleologische relatie van middel en doel, waarin het middel door den dwang, het doel door de gemeenschap wordt aangegeven. Recht is niet "Sollensgemeinschaft" maar "Zwangsgemeinschaft" 15). Ook het rechtsbegrip is dus een relatie geworden, alleen maar, niet een relatie tusschen empirische werkelijkheid en ethisch "Sollen" gelijk bij Radbruch, maar een teleologische relatie van dwang en gemeenschap, waarin de termen elkander wederkeerig zouden bepalen. Intusschen we zagen reeds, hoe hier de termen, die door de doel-middelrelatie verbonden zijn niet binnen hetzelfde gezichtsveld liggen. Wederom ontbreekt aan deze relatie de fundeerende, souvereine modaliteit en daarmede is het rechtsbegrip als souvereine afgrenzing van het juridisch gezichtsveld

•

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen