1918 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 17

9 probleem van het bewustzijn met beslistheid in de biologie buiten beschouwing te laten. ') Maar toch vindt men bij VON HARTMANN ten deele dezelfde zeer juiste denkbeelden omtrent het psychische in het dierleven terug, welke wij bij SCHNEIDER, M C DOUGALL e.a. zooveel scherper geformuleerd aantreffen. Op meesterlijke wijze en aan de hand van een enorm feiten-materiaal schetst bijvoorbeeld VON HARTMANN de diepgaande beteekenis van het instinkt voor het leven. Maar de definities van het instinkt als „zweckmassiges Handeln ohne Bewusztsein des Zwecks" ^) is wetenschappelijk onaannemelijk, zooals o.a. door SCHNEIDER ") wordt aangetoond en „der Instinkt ist bewusztes Wollen des Mittels zu einem unbewuszt gewollten Zweck", wordt evenzeer onaannemelijk door de invoering van het bewustzijnsprobleem. Zien wij daarentegen, hoe VON HARTMANN zijn beschouwing van het organische wordingsproces besluit, n.l. met de woorden van SCHOPENHAUER „So steht auch empirisch jedes Wesen als sein eigenes Werk vor uns". „Aber man versteht die Sprache der Natur nicht, weil sie zu einfach ist". In deze uitspraak klinkt een geluid dat wij ook elders hooren. SCHOPENHAUER, BEROSON, STAHL en LOTZE, MONTGOMERY, M C DOUGALL, VON HARTMANN en

SCHNEI-

en JAMES WARD, allen die de beteekenis van het psychische in het leven hebben erkend, zij zien dit psychische overal doorstralen, overal werken, waar een organisme waarneemt en handelt, ervaring opdoet en het ervarene reproduceert, waar het leven ontstaat en vergaat, waar het organisme opgroeit en zich voortplant, samenleeft in gemeenschap en in strijd. Mij dunkt een ieder, die het terrein der levensverschijnselen nauwgezet doorzoekt moet het zelfde ervaren als SAMUEL BUTTLER, die in zulke schoone bewoordingen de ontdekking en ontwikkeling van zijn psychische beschouwing van het leven beschrijft. DER,

LAMARCK, SAMUEL BUTTLER

') Niet onaardig demonstreert de onoplosbare vraag naar het pijngevoel bij dieren het vruchtelooze van de inmenging van het bewustzijnsprobleem in de biologie. Zie ook van RYNBERK'S Artikelen in het Ned. Tijdschr. van Qeneesk. 1917. 2)

voN HARTMANN, 1. c. p. 25.

^) SCHNEIDER. Vorlesungen über Tierpsychologie 1909, p. 130—131, waar o.a. terecht de opmerking „Das Problem ist um so schwieriger zu beurteilen, als auch die Erkentnissfrage hereinspielt, die Frage namlich, ob das Tier um die Kausalitat seines Tuns weiss?"

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen