1925 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 87

87 van ons zelven, buiten relatie tot ons als subject, We hebben dan zoo ongeveer het volgende schema: we aanvaarden als gegeven a) de lichamen, b) dat ze krachten op elkander uitoefenen, c) dat die krachten de bewegingen der lichamen volgens bepaalde wetten beïnvloeden, d) dat die krachten hunnerzijds naar grootte en richting, door wetten bepaald worden. Daarbij valt op te merken, dat, naar deze opvatting, een natuurwet niet slechts zegt, dat ,.bepaalde krachten, onder gelijke omstandigheden op dezelfde wijze werken" ^], maar dat die natuurwet de wijze, waarop de krachten werken, veelszins nader bepaalt. Zoo zegt b.v. de boven aangehaalde tweede bewegingswet van Newton niet alleen, dat er verband bestaat tusschen kracht en versrelling, maar ook quanfitatief, dat de kracht evenredig is met de versnelling. Zoo zegt de gravitatiewet niet alleen, dat de lichamen elkander aantrekken, maar dat ze e^kanker aantrekken cmgekeerd evenredig met het quadraat \ a n hun afstand en recht avenredig met de massa's. Bezien we dit beeld echter nader, dan komen we voor allerlei moeilijkheden, waarvan sommige, zooals: wat zijn ,,lichamen", wat is „materie", ofschoon van fundamenteelen aard en op zich zelf groote problemen, voor ons onderwerp van minder belang zijn, andere daarentegen in nauwe betrekking staan tot den aard van het begrip natuurwet en niet alleen verbonden zijn aan het mechanistisch-atcmistische wereldbeeld. In de eerste p aats valt onder die moeilijkheden de aard van tijd en ruimte, n'et alleen de philosophische, maar ook de physische; in de formuleering van de bewegingswetten, speciaal de eerste, de traagheidswet, liggen bepaalde onderstellingen dienaangaande opgesloten; in zekeren zin is de traagheidswet dan ook een steen des aanstoots geworden voor de physici en de ingespannen pogi igen om dezen uit den weg te TUimen, hebben geleid tot de tegenwoordig zooveel besproken relativiteitstheorie. Deze opmerkingen omtrent de moeilijkheden, die de aard van tijd en ruimte biedt, wijzen van zelf op een meer uitgebreide groep, die gpvormd wordt doordat onze natuurkennis, zooals al onze kennis, subjectief is, in dien zin dat ze ten nauwste verband houdt met het standpunt, met de fJees+rlijke vermogens, met den aard van het kennende subject. ,,Het kennen onderstelt een onderwerp dat kent, en een voorwerp dat gekend wordt." ,,Dc kennis wordt behaald door de verhouding van het kennende onderwerp en hel gekende voorwerp. Wanneer een van de termen der verhouding verandert, verandert ook de verhouding zelf" ^]. In onze kennis der natuurwetten treedt het subjectieve ') H. Bavinck 1. c. ') J. Woltier, Ideeël en reëel, 1896, p. 28, 29.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen