1933 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 15

9 resultaat. En zoo kan het woord teleologisch gebruikt worden (en wordt het ook werkelijk gebruikt) in een zin, waarbij het eindresultaat de verklaring geeft van het voorafgaande gebeuren, zond"r dat daarin nsdrukkelijk is vastgelegd, dat dit resultaat eerst als doel is gesteld en daarna gewild door een agens buiten het systeem. Het resultaat is hier niet meer dan telos-einde. Daarmee komt dan het normatieve element te vervallen. Zooals gezegd, is er Rickert veel aan gelegen dit onderscheid in de benoeming van biologische verklaringen scherp in het oog te houden, omdat men er anders toe zou kunnen komen via een teleologisch verklaringsprinciep aan deze wetenschap normatieve potentie's toe te schrijven, die haar vreemd zijn en nooit fundament eener (dan biologistische) waardeleer kunnen zijn. Deze opmerking is daarom van groote waarde, en een mogelijke tweeduidigheid van het woord telos moet daarom reeds hier onder de oogen gezien, omdat teleologische beschouwingen in de biologie onontbeerlijk zullen blijken te zijn. Met haar staat of valt een juist begrijpen van het natuur-organisme, waarin de deelen eerst worden begrepen uit het geheel. Intusschen moet gevraagd of bij zulk een teleologische beschouwing, die geen doelstellend principe buiten het systeem wil aanvaarden, telos terecht niet als doel en niet meer dan als effect, resultaat, mag worden toegepast. Want het is toch zoo, dat waar een effect verklaringsgrond voor de voorafgaande werking is, het door ons noodzakelijk als doel wordt gedacht. Kant zet dit in zijn „Kritik der Urteilskraft" ook breedvoerig uiteen. En zoo wordt m.i. ook volkomen terecht, daar waar geen transcendente doelstelling evident wordt, en het geheel toch de verklaring is voor de deelen, deze eigenaardige verhouding van deel tot geheel als doelmatigheid omschreven. Het einde wordt dan toch op een of andere wijze als oorzaak voor het vroegere gedacht, en zoo kan het geen verwarring stichten dat de beide begrippen eindoorzaak en doeloorzaak in de Latijnsche benaming causa finalis tot dekking komen. Het mag hierna wel geen nadere toelichting behoeven, wanneer ik zeg, dat iedere verklaring een teleologische is, waarbij de deelen uit het geheel, het voorafgaande uit het volgende, de werking uit het effect wordt begrepen; en voorts, dat er begrippen zijn, die bij de eerste poging tot omschrijving en nadere bepaling een teleologisch ka-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen