1933 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 35

29 eerste hoofdwet juist was. Dat neemt niet weg, dat ze thans algemeen wordt aanvaard. Deze hoofdwet kan op verschillende wijzen wordsn afgeleid; tegenwoordig verklaart men haar gaarne met de kinetische beschouwing der materie, zooals Boltzmann haar gaf, te weten als waarschijnlijkheidsregel. Het is nu zeer treffend, hoe Van der Waals Jr. ^) aantoonde, hoe deze beschouwing der entropiewet als waarschijnlijkheidsregel, bij de reconstructie van het verleden op moeilijkheden doet stuiten, die zeer groot zijn. Wij hebben immers het besef, dat allerlei empirische processen en wetten in het verleden in dezelfde richting verliepen als thans. Op grond van waarschijnlijkheidsbeschouwingen nu moet men echter aannemen, dat de huidige toestand uit waarschijnlijker toestanden is ontstaan, hetgeen echter beteekent, door processen met een verloop omgekeerd aan dat wat wij kennen en zooals wij het toch ook voor het verleden denken. Zoodoende kon Van der Waals aantoonen, dat, wanneer men bij de beoordeeling van den begintoestand der wereld opzet niet a priori uitsluit, deze moeilijkheid juist op grond van waarschijnlijkheidsrekening moet leiden tot het aannemen van een ordenend beginsel, eens werkzaam in de oorspronkelijke constellatie der wereld. Dit is wel een zeer merkwaardig resultaat van theoretisch-physische beschouwingen, en, al moet er direct aan toegevoegd, dat Kohnstamm ^), na kritiek van andere zijde op deze redeneering van Van der Waals, het ordenend beginsel liever op een andere wijze invoert (door de mechanische wetten als benaderingsregels op te vatten), het zegt ons voor ons onderwerp toch zooveel, dat zuiver vakwetenschappelijke overwegingen der physica, op grond van bevindingen op eigen gebied, er toe komen een teleologisch principe zooal niet nadrukkelijk te poneeren, dan toch in discussie te brengen. Het toont duidelijk, hoe men ook in de physica niet uitkomt zonder het aannemen, of althans het in overweging nemen van determineerende factoren, van determinanten, die aan het verloop van het physisch gebeuren richting geven. Zoo mag men dus zeggen, onder verwijzing naar de minimaalprincipe's en naar deze beschouwingen, dat ook in de physiek nog teleologische klanken en motieven zijn op te vangen of aan te wijzen. Dit laat echter het mechanistisch causaliteitsbegrip als grondslag voor het geheele gebouw der physica onaangeroerd ')• 1) 2) 3)

Tijdschrift voor Wijsbegeerte, V, bl. 1 . Physik. Zeitschr. XII, bl. 547. Warmteleer, bl. 210. De neiging om het causaliteitsprincipe geheel los te laten, biijve hier buiten discussie. Zie daarvoor bv. Max Planck: Die Kausalitat in der Physik (1932).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen