1937 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 130

120 ten het geheel der „smnliche T h a t s a c h e n " zoo voor ons stellen, dat zi] bijna als een ,,Ersatz" daarvan kunnen gelden •^-) D e physica Hypothesen, dient dus phaenomenologisch te zijn W e l i s w a a r maakt zij ook gebruik van hypothesen Zelfs is de hypothesenvormmg niet het resultaat van een kunstmatige wetenschappelijke methode, maar zij geschiedt reeds onbewust en instinctief m de kindsheid der wetenschap •^^) M a a r deze hypothesenvormmg is niet a n d e i s dan een vergelijking van nog nieuwe en betrekkelijk onbekende ervaring met oude, meer bekende en vertrouwde ervaring. Als wij zien dat een koud lichaam zich als het w a r e ten koste van een heet verwarmt, d a n dringt zich instinctief de vergelijking van ,.warmte" met een ,,stof", van ,,warmtebeweging" met ,,vloeistofbeweging" aan ons op. N e w t o n ' s emissietheone van het licht w a s m den grond een vergelijking van de lichtstralen met de b a n e n van materieele deeltjes H u y g e n s ' golftheorie daarentegen w a s een vergelijking van het licht met het geluid •^"') Juist die vergelijkingen, hypothesen of theorieën, die zich geheel ongezocht, instinctief aan ons opdringen, werken het krachtigst, sleepen de gedachten met zich mede, treden ons met autoriteit en logische kracht tegemoet, vertoonen de sterkste ,,Selbste r h a l t u n g " 35) Is de vergelijking gelukkig getroffen, dan is de hypothese bevorderlijk voor het aanpassingsproces der gedachten M a a r zij blijft toch altijd een vergelijking, d w z dat m gedachten m de plaats van een ervaring A een andere meer bekende, ervaring B wordt gesteld, die de eerste m zeker opzicht vervangen kan, maar, juist doordat zi] een andere is, in ander opzicht dit zeker met doen kan Verliest men dit uit het oog, dan kan zelfs de vruchtbaarste hypothese remmend werken Z o o is de emissietheorie van het licht, doordat zij de lichtstralen met projectielbanen, dus met onderscheidslooze rechte lijnen vergeleek, een beletsel geweest voor de ontwikkeling onzer kennis omtrent de periodiciteit van het licht ^'*') Spelen de hypothesen en theoiieen dus wel een rol in de ontwikkeling der physica, toch zijn zij als dorre bladeren, die afvallen w a n n e e r zij het organisme der wetenschap een tijdlang ,,in A t h e m " gehouden hebben '") Afhankeh)kD e physische kennis is gericht op den samenhang der verschijnheid der ele- selen W e l bestaat de wereld uit elementen, maar zij is met , eme menten. blosse Summe von E m p f i n d u n g e n " Er is ook afhankelijkheid en wel functioneele afhankelijkheid m mathematischen zm V a n de elementen interesseert de physica eigenlijk alleen deze functioneele afhankelijkheid '''^) Zelfs treden de oervariabelen m de vergelijkingen dei physica niet op O m d a t h a a r dat gemakkelijker is, formuleert de physica geen vergelijkingen tusschen de elementen maar tusschen functies d a a r v a n •'') Slechts m de functioneele afhankelijkheid vindt de physica de bestendigheid, die zij zoekt ,,Bedingungslose" bestendigheid IS er immers met, maai er is toch eén soort van besten-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen