1942 Extra aflevering Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 68

62 De echte E n toch w a s het in 1660 ,.reeds lang de gewoonte natuuronderzoekers y^j^ ^jjg nienschen, om te doen alsof zi] niet alleen of deisten "^^ beste, maar ook bijna de eenige natuuronderzoekers w a r e n ' " i) Boyle stond evenwel sterk, zijn kring, de Royal Society, die de experimenteele wetenschap beoefende in plaats van de speculatieve, telde alle belangrijke wis- en n a t u u r kundigen van zijn tijd onder zijn leden en dat w a r e n mannen, die overtuigde christenen w a r e n ( W r e n , W a l l i s , W a r d N e w t o n , enz ) Juist de m Boyle's oog zoo uitermate gevaarlijke en goddelooze H o b bes w a s het echter die aan de Royal Society ,,haar experimenteeren verwijt en dat onvruchtbaar acht, als het niet rust op den grondslag van zijn philosophic" Boyle ziet duidelijk, dat zijn tegenstanders hun philosophische stelsels het atomistische, dat dikwijls met atheïsme besmet was, het cartesiaansche en het peripatetische, die niet vr.j van deistisch vooroordeel waren, verwarren met de op ervaring gegronde experimenteele philosophie p natuuronderzoek leidt tot God.

V a n religieuze zijde w o r d t gezegd ,,De natuurwetenschap is onveilig voor den christen, zij verklaart alles door secundaire oorzaken, zoodat zij de primaire oorzaak. God, meent te kunnen missen" Dit bezwaar deelt Boyle niet, w a n t als hij G o d in zijn w e t e n s c h a p pelijk onderzoek met als oorzaak noemt, is dat met omdat hij er geen aanleiding toe heeft, maar omdat hij het een verkeerde methode vindt m de natuurwetenschap zich op niet-physische oorzaken te beroepen W a s het inderdaad zoo dat de natuurwetenschap God tot een overbodig begrip maakte, dan, zegt Boyle, zou ik ,,haar afraden, w a n t ik heb liever, dat de menschen geen philosooph dan geen christen zijn" ^) H e t bezwaar geldt volgens hem slechts voor den oppervlakkigen onderzoeker wie goed doordenkt weet, dat hij met de secundaire oorzaken lang niet alles verklaart en ook niet verklaren kan en dus wel tot de primaire ooizaak moet komen Als hoogste autoriteit voor deze opvatting haalt Boyle den door hem zoo vereerden Francis Bacon aan, die zegt (Adv. of learning I ) , dat oppervlakkige natuurkennis tot atheïsme moge doen neigen, maar dat eer volle teug uit de n a t u u r den mensch tot religie doet terugkeeren 3); bij het begin moge men dikwijls aan de secundaire oorzaken blijven hangen, maar gaat men diepere oorzaken en den samenhang daarvan zien. dan merkt men. dat de laatste schakel van den keten der natuur gebonden is aan Jupiter's zetel 1) Exp N P h , I 458 2) Exp N Ph I 430 ') Ook Plato zegt reeds in zijn Nomoi, dat angstvalhgen voor astronomische en mathematische studie waarschuwen, omdat er atheïsme uit zou groeien Dit geldt echter slechts voor oppervlakkige studie, het onderzoek is religieuze plicht (Const Ritter Platon sein Leben, seme Schnften seme Lehre, Munchen 1923, Bd II p 413) Vergelijk ook Timaios 90 c d

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen