1942 Extra aflevering Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 48

42 ons vele experimenten uit; wil men w e t e n hoe lang een slinger moet zijn om een bepaalden slingertijd te hebben, dan kan men zonder de verhoudingsleer probeeren tot men er komt; past men de evenredigheden toe, dan kan men de vereischte lengte deduceeren uit lengte en slingertijd van een anderen slinger. V e r d e r stellen de wetten van breking en terugkaatsing van het licht ons in staat langs wiskundigen weg nog vele andere problemen daaruit te deduceeren met behulp van slechts weinige waarnemingen ( M a t h . ; I l l , 156—160). Boyle ziet dus in, dat een wiskundige, quantitatieve behandeling van de verschijnselen de wetenschap van een chaotische feitenmassa tot een systeem verheft. M a a r hij is zich er ook van bewust, dat de gegeven voorbeelden tenslotte mathematische regels en geen causale verklaringen bieden. Sommige verschijnsels uit de natuur kunnen volgens hem nog lang niet uit hun oorzaken verklaard worden. Zij kunnen slechts met behulp der wiskunde (leer der verhoudingen) scherp geformuleerd worden. Voorbeeld : de weg van een vallend lichaam is evenredig met het k w a d r a a t van den tijd ( M a t h . ; I l l , 159). Alle theorema's en problemen van de hydrostabeschrijvina. ^^^^' ^ ^^9*^ '^'J ^" ^'J" ,,Hydrostatical P a r a d o x e s " , zijn zuiver producten van de rede toegepast op de dingen. Archimedes, Stevin, Galilei hebben de hydrostatica meer als meetkundigen dan als philosophen (dat zijn natuuronderzoekers of physici!) behandeld, zonder de feiten in betrekking te brengen met de verklaring van de natuurverschijnsels ( H y d r . Par.; Il, 4 1 0 ) . Inderdaad: de grondleggers van de mechanica geven in plaats van causale verklaring, van een antwoord op een ,,waarom" of ,,waardoor", eigenlijk de mathematische wet der verschijnselen. Zij stellen daarbij niet zuiver empirisch gevonden wiskundige formules op om de waarnemingen te beschrijven; zij geven eerder een ,,ideale" mechanica, die door het experiment slechts benaderd wordt. Boyle heeft dus wel juist gezien, d a t hun methode analoog is aan die van de wiskunde. Niet dat hij zichzelf een causale (en dus voor hem een corpusculairtheoretische) verklaring van de wetten en verschijnselen der mechanica (al of niet met behulp van wiskunde) als onvoorwaardelijke eisch stelt. N e e n , de tegenstelling ligt hier anders: hij benadert de mechanica (en hydrostatica en pneumatica) niet van den kant der ,,geometrie", zooals de door hem genoemde schrijvers, maar van den k a n t der experimenteele physica. D a a r o m verdedigt hij tegenover mathematische De wiskundige en jg^ers het doen van physische proefnemingen in methode. hydrostatica en pneumatica. D e wiskundigen zullen daartegen volgens Boyle twee bezwaren hebben : H e t eerste bezwaar is, dat er natuurkundige proeven als bewijs gebruikt worden, die de te bewijzen zaken niet met mathematische zekerheid en nauwkeurigheid demonstreeren.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen