1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 40

34 Condillac h a d in zijn ,.Traite des systèmes" (1749) die stelsels veroordeeld, welke, op onvoldoende ervaringsgegevens steunende, het ontbrekende met hun fantasie aanvulden. D e physicus Deslandes, een volgeling van Musschenbroek, vergeleek (1736) de a a n h a n g e r s der systemen met menschen, die door een gekleurden bril kijken. I n d e r d a a d : de een ging uit van de zwaartekracht en zag overal attracties (Buffon), een ander ging uit van de kristallisatiekracht en zag nu in alle gebeuren kristalvorming (Lamétherie), een derde nam de levenskracht als uitgangspunt en verklaarde d a a r m e d e zelfs de scheikundige binding ( L a m a r c k ) , een vierde achtte materie en beweging de eenige grondbeginselen en verklaarde d a a r m e d e het leven en het denken ( H o l b a c h ) . H e t zelfvertrouwen der ,,systémateurs" w a s onbeperkt. Lamarck (1744—^1829) meende de op experimenten gegrondveste ,,pneumatische theorie" van Lavoisier en zijn school te kunnen weerleggen; hij w a s bioloog en zag d e heele wereld vanuit biologisch standpunt; hij w a a g d e zich op het gladde ijs der chemische theorie; hij verwierp het analytische elementbegrip en nam de vier elementen van Aristoteles aan. D e vier elementen w o r d e n volgens hem door de levenskracht vereenigd, maar hebben van nature de neiging elkaar los te laten i^o) HJJ rneent met zijn wijden philosophischen blik veel meer te overzien dan d e ploeteraars in het laboratorium, die voor de v r a a g teekens blijven staan. D e ingewortelde neiging tot het bouwen van systemen w a s niet uitgeroeid door de systemen aan d e kaak te stellen. Integendeel, de ervaring raakt nu in de mode en d e systeembouwers schreeuwen zelf het h a r d s t mee in het koor der ervaringsenthousiasten; de wolven hullen zich in schaapspelzen, de collaborateurs beroemen zich op hun werk voor d e goede zaak. M e t groote vrijmoedigheid nemen zij de leuzen van hun tegenstanders over : Lamarck befweert, dat hij zelf uitgaat van de feiten i2i)_ hoewel hij toegeeft weinig experimenteel werk gedaan te hebben 122) g^ hij durft Lavoisier en zijn school ^^*') J. B. Lamarck, Recherches sur les causes des principaux faits physiquesi. Paris II (1795). Tome I, p. 25. Tome II, p. 273 : „ . . . .la nature ne tend point a faire des combinaisons,.. elle a au contraire une tendance réelle a détruire toutes celles qui existent..; cette quantite immense de composes dif f erens.. est uniquement due aux êtres organiques"; zie ook II, 30, 349, 367, 376; I, 1. ^^4 Lamarck, op. cit. I, 5. 12=) op. cit. Tome I, p. XI.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen