Het positivisme van Ernst Mach en de ontwikkeling der moderne physica - pagina 22

20 onderstellingen en conclusies, in materialistischen geest te interpreteeren en te verabsoluteeren 55). Voor zoover nu Mach van zijn beschouwingswijze uit critiek heeft geoefend op het tot dogma maken van wat onderstelling is, of het bewezen verklaren wat door het experiment nog niet weersproken is, is zijn critiek ongetwijfeld door de geschiedenis gerechtvaardigd. Ook is het zeker waar, dat Mach, door ten aanzien der physica een diametraal ander standpunt in te nemen, een duidelijker zicht verkreeg op die plekken in haar empirische basis, die nog experimenteele versteviging behoefden, of ook op zulke, die door onkruid van vreemden bodem waren overwoekerd. Maar dat neemt niet weg, dat de ontwikkeling der moderne physica op het niveau der experimenteele empirie heeft plaats gehad, dat zij ,,stap voor stap door experimenteele onderzoekingen werd afgedwongen" 5(j)_ en dat zij aan de meest kenmerkende grondlijnen van Mach's positivisme niet beantwoordt. Om deze bewering te staven willen wij enkele der in dit verband belangrijke momenten uit deze ontwikkeling nader bezien. De relativiteitstheorie verdient dan het eerst onze aandacht. V a n haar toch kan met het meeste recht worden gezegd, dat Mach's critiek er den bodem toe had bereid. Einstein zelf erkent den grooten invloed, dien Mach's werken, in het bijzonder zijn historisch-critische studie ,,Die Mechanik" op hem hadden gehad. Zelfs meent hij, dat Mach de idee eener algemeene relativiteitstheorie zeer nabij is gekomen 57) Mach's scherpzinnig-critische bespreking van de grondprincipes der mechanica, zijn nadrukkelijk attendeeren op de empirische grondslagen ervan, hebben vrucht gedragen. Zijn streven om begrippen, die voor de systematische beschrijving der physische verschijnselen nutteloos zijn, of die een niet door ervaring controleerbaren inhoud hebben, te vermijden, is, voor wat betreft de begrippen absolute beweging en absolute gelijktijdigheid, door de relativiteitstheorie bekroond. Het was echter niet Mach's begrippen-critiek alleen, die Einstein tot de relativiteitstheorie bracht. W a r e dat zoo, dan zou deze zeker niet die plaats in de physica hebben verworven, die zij thans bezit. Mach heeft immers wel de overbodigheid der genoemde begrippen voor de mechanica aangetoond, maar niet de strijdigheid met de experimenteele ervaring. Ook volgt uit het feit, dat de inhoud dezer begrippen niet door mechanische experimenten verifieerbaar is, nog niet, dat zij in het geheel niet verifieerbaar zijn. Het wekt verwondering, dat Mach, die zelf zoo herhaaldelijk tegen de gelijkstelling van physica met mechanica waarschuwt, zonder meer uit het ,,mec/zanfsc/z-niet-verifieerbaar" zijn tot de „physikalische" ,,zinloosheid" der begrippen besluit. De beslissende impuls tot de ontwikkeling der relativiteitstheorie

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen