Natuur en geest in de geneeskunde - pagina 16

academische loopbaan de eer van de arts zou zoeken in het dienen der natuur, treedt hij in 1703, twee jaar na zijn eerste optreden op als een overtuigd verdediger van de mechanistische beschouwing van het gezonde en zieke lichaam. In zijn theoretisch denken is de eclectische geleerde er zijn leven lang min of meer trouw aan gebleven, terwijl zijn door hem doodgezwegen tijdgenoot StahU veel scherper dan hij het wezenlijk verschil tussen een organisme en een mechanisme zag, en dichter bij de klassieken bleef, waar hij in het levende lichaam als immanent principe van doelstreving de ziel, de anima stelde. Maar Stahl had de wind niet mee, en zijn animisme stierf met hem. Het is overigens onbillijk, zoals wel geschiedt, om Boerhaave te beschouwen als de vader van het materialisme in de geneeskunde. Al mag de sterk mechanistische inslag in zijn theoretische opvattingen hiertoe misschien enige aanleiding hebben gegeven, het was ontoelaatbaar, zoals zijn Franse leerling La Mettrie (1709-1751) hem in eigen materialistische beschouwingen betrok, suggererend dat Boerhaave, de vrome Boerhaave, de menselijke ziel slechts had gekend als de anima sensitiva, ook aan de dieren eigen^. Negen jaar na de dood van zijn leermeester, in 1747, lanceerde La Mettrie anoniem zijn geruchtmakend boek L'homme machine^. In dit werk, dat een 'succes de scandal' beleefde, werd niet maar het menselijk lichaam, doch de gehele mens naar lichaam en ziel als een machine begrepen. Is in het geneeskundig denken zulk een materialisme maar zelden zo openlijk en kras beleden, de voorstelling van het lichaam als een physico-chemische machine, als een zuiver natuur-scheikundig vormsel, waarvan de geheimen met behulp van de methoden dezer wetenschappen gekend kunnen en zullen worden, is als een kostbare verworvenheid behouden. Deze ongemeen vruchtbare werkhypothese heeft de stoot gegeven tot een natuurwetenschappelijke ontwikkeling der geneeskunde, welke zich na Boerhaave, met de onderbreking van de zogenaamde ^ L. J. Rather, G. E. Stahl's Psychological Physiology. Bull. Hist. Med. xxxv, 1961, biz. 37-49. A. J. J. van de Velde, Georg Ernst Stahl (1660-1734). Het phlogiston en het vitalisme. Verh. Kon. Vlaamsche Acad, voor Wetenschappen etc., 1947 (de Haan, Utrecht). ^ J. V. de Groot, Denkers over ziel en leven (Brand, Bussum, en Veen, Amsterdam 1917; Herman Boerhaaves beschouwingen over de ziel, biz. 166-210). ^ La Mettrie's I'Honame Machine, A study in the origin of an idea (Critical edition by Aran Vartanian, Princeton i960). Zie ook: L. J. Rather. Mind and Body in the Eighteenth Century Medicine. A Study based on Jerome Gaub's De regimine mentis, Wellcome Hist. Med. Library, London 1965. 12

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen