Nieuwe Boeken.

I.

Vervolgen-romans.

Sinds eenigen tijd reeds zijn in öiijn bezit enkele boeken, die de Uitgevers aan ons blad zonden ^, ter bespreking". Tot nu toe liet zich' echter de daartoe geschikte gelegenheid wachten en intusschen kwamen weer een paar nieuwe uitgaven binnen, zoodat de enkelen thans tot een heel stapeltje zijn geworden.

Waar ik nu tooh een nieuwe artikelenreeks moet beginnen, lijkt het mij 't meest aan de orde, om onder den titel „Nieuwe Boeken" eerst dit wachtende werk af te doen. Bij een Volgende gel©g|enheid hoop ik dan het reeds vroeger aangekondigde onderwerp „Onz© lectuur" t© behandelen.

Het spreekt vanzelf, dat de gang van een serie artikelen, als die ik nu begin, bepaald wordt door de boeken, die besproken moeten worden. En die zijn uiteraard nogal verschillend Van karakter. 'Zoodoende zal ieder artikel vrijwel opziohzelf staan, wat niet overeenkomt m, tet het begrip' artikelenreeks. Maar daar staat weer tegenover, dat ©en artikelsgewijze bespreking Van boeken altijd doeltreffender is, dan ©en recensie, omdat ze mJeer algemeen kan zijn. Zoo miaakt hier misschien het eene 't , andere weer wat goed. Dit ter inleiding.

Het eerste boek dan, dat we bespreken zullen is „Het Ontwaken" door D. Th. Jaarsma 1).

’t Boek wordt aangiektandigd als een rotóan, die „het eerste deel (vormt) van 12 achtereenvolgens te verschijnen deelen, getiteld Thiss". De geheele cyclus zal de levensgeschiedenis behandelen van een mensoh, die zoekt naar het geluk', en die onbevredigd blijft zoolang htj zoekt buiten zichzelf, maar vindt, als hij zoekt in zich.

Bij een beschouwen van de verschillende titels der navolgende deelen, kan mien zich ongeveer ©en voorstelling vormen van den gang van het geheel. „Ontwaken" vertelt hoe de hoofdpersoon Thiss door het sterven van z'n jonge, blinde vrouw Titia, ontwaakt „tot het leven, uit den droom' van zijn onbewust en landelijk geluk". Dan komt de „D'a geraad" van het leven. Meegesleurd echter in „De Branding" zoekt hij vergeefs het oude geluk': „Het verloren huis". Daardoor overvalt hem wanhoop, „De groote twijfel", die hem brengt tot zoeken „Aan Vreemde kusten". Na een zeer critieken tijd komt dan „De Wending", die na de gebeurtenissen van de vijf navolgend© deelen voert tot „De groote stilte'', het vinden.

De opzet is breed, zoo breed, dat men zich afvraagt of niet meer dan een teienschenleven noodig zal zijn om haar te vervullen. •

En een tweede vraag is of de schrijver de spanning, die we in het onderwerp ongetwijfeld voelen, zal kunnen bereiken, als hij haar zoolang volhouden moet. Een kunstwerk wordt geboren uit inspiratie en deze drijvende kracht is toch-niet permanent, althans niet zóó blijvend, dat ze het geheele grootsche werk omspannen zal. Wel zal de auteur den geheelen omvang van z'n werk gezien hebhen, ^ dat blijkt wel uit het prospectus, als ik de aankondiging zoo noemen mjag —, en dus kan het geheel inspiratief zijn, maar het zal te bezien staan of de uitwerking beantwoorden zal aan den opzet.

Intusschen, w© zullen dat moeten afwachten; we mogen nog niet oordeelen en allerminst veroordeelen.

In 't algemeen echter kunnen we de quaesti© él bezien ©n daar is te tae©r aanleiding toe, wijl it uitbreiden Y/an ©en onderwerp over meerder© ervolgdeelen niet een opzichzelf staand geval is, aar, ik kan haast wel zeggen, ©en verschijnsel n de moderne literatuur. Daarbij is dan de eigen77 aardigheid deze, dat ieder van de romlans onder een afzonderlijken titel ©©n zelfstandig geheel is van !het verzamelwerk: „Thiss" is d© algemeen© titel van Jaarsma's 12-deelig werk'; „D© hoog©, lichte kim der stilte", „'s Wasdoms volle tooi" enz. zijn rom'ans uit het 9-deelig6 „Het Geslacht der Santeljano's" van Joost Mendes; Jeanne Reyn©k© van - Stuw©kondigde aaneen nog onbek©nd-d©elig© roman-serie „Vrouwen", waarin „op verschillende zijden van het vrouwenleven van allerlei kant licht zal worden geworpen"; van Marie Schlmitz verscheen kort geleden „Naar nieuwen opgang"', 't tweede deel van den roman „Het Duurzaam geluk" ('t eerste deel heet „De schoon© zekerheid"). Men kent ook Querido's prachtwerk „De oude Wereld", waaxvan in dit jaar het derde stuk j, Morgenland" verscheen en z'n „Amsterdanisch' epos, de Jordaan", dat kort geleden met 't derde deel „Manus Peet" uitkwam. Maal: de beide laatstgenoemfd© werken zijn niet uitsluitend romans, zoodat het geval hier even anders staat.

Deze voorbeelden, alle uit den laatsten tijd, geven toch wel het recht om van ©en verschijnsel te spreken, dat ook als zoodanig 'mag beoordeeld worden. En waar w© met de bespreking van „Het Ontwaken" voor dat verschijnsel komien te staan, geloof ik' goed te doen, met het in dit artikel eens in 't .algemeen t© bezien.

Welnu, dan geloof ik, dat het niet een uitingi is van gezond literair leven, maar dat het iets ziekelijks is, dat zorg wekt voor de toekomst onzer literatuur.

Juist omdat het speciaal Voorkbimt in h'et romangenre lijkt het mij bedenkelijk. Want een roman, , wordt niet als IQuerido's „Jordaan" uit een overstelpende massa materiaal van toestanden en verhoudingen opgebouwd, maar uit de levensbij zonderheden! van één hoofdpersoon. En dan kan het uitbreiden van zoo iemand's geschiedenis over 9 of 12 deelen^ ial is die geschiedenis op zichzelf ook' zteer gecompliceerd, todh nooit tot iets anders voeren, dan tot een peuterig analyseeren vian allerlei gedachten' en gewaarwordingen en tot een vermoeiende en onbelangrijke vezelpluizerij. Want het zijn niet de feiten, wier groot .aantal meerdere boekde©len Vraagt^ Imaar het is 't ontleden Van .al de zielstrillingen , onder invloed van de gebeurtenissen, dat al die honderden bladzijden vullen moet. En zulk een subtiele analyse kan toch moeilij'k zoo belangrijk zijn, dat ze aan 9 of 12 boekdeelen literaire of zelfs algemeene beteekenis geeft, vooral niet, waar de hoofdpersonen doorgaans gewone menschen zijn en geen figuren over wier leven de draden der wereldgeschiedenis loopen.

Ik geloof daarom, dat deze overdrijving van d© waardevolle tachtigers-qualiteit, de psychologisch© analyse, tot niet anders voeren kan dan tot ©eü roemloos verbloeden daarvan en dat ze derhalve een verscihijnsel van ziekelijkheid mag worden genoemd.

Voor zoover niij bekend is, is nog geen van d©^ 'hier genoemde werken compleet. En dus hebben w© nog geen feiten ter beoordeeling in handen. Maar bij de vraag of de Schrijvers nu werkelij'k in staat zullen zijn elk nieuw deel in de lijn van d© vorige te houdon, ook al zijn ze ? van een scheppende kracht .als Joost Mendes kenmerkt, is het interessant te letten op wat Herman Robbers, romlanschrijver, die z'n sporen al lang heeft verdiend, zegt in z'n nieuwe boekje „Het ontstaan vian een roman":

„Ik moet", zegt hij, „als ik mij' gezet heb voor miia werk, " (bedoeld is het schrijven van een roman) „als de droomi weer over mij heerscht, oppassen, niet waklser te worden, niet te weten van mijn dagelijljsohe, maar al te reëele zorgen en moeilijifheden, niet te denken aan mign vele andere verplichtingen - en werkzaamheden." (p. 73.)

En verder: . ..... „De droom was het ideaal, en dus onbereikbaar .... En wie eerlijk is, en niet te ijdel, is nooit voldaan. Daarom was het dat ik zei: voor den schrijver is zijn roman alleen maar mooi, zoolang hij dien nog niet geschreven heeft." (p. 77.)

En " „Het (romanschrijven) eischt den ko^mpleten mensch .... en den meest persoonlij'keu, eenig echten vorm voor de uiting zijner persoonlijkheid, vindt, grijpt de mensch en kan hij dus ook enkel m'aar geven in zijn beste uren. EiU wie is altijd zichzelf? " (p. 79.)

Zulke uitspraken Van ©en taan, die üit ervaring! weet , Wisd het is een gedachte of plan uit t© werken tot een romlan, zijn niet moedgevend voor d© 'beteelkenis van 9-en l'24eelige weaken, die, noodgedwongen, groeien moéten uit een opzet, die in e©n inspiratief aogenblik, in „de beste uren", is ontstaan.

Nog lop één trek moet i'k wijzen, naar aanleiding van de doorloopende gedachte van „Thiss". 't Werk handelt immers over den mensch, die zoekt naar het geluk.

Nu is het frappant te zien, hoezeer dit gegeven stof is van moderne romanproductie, en even merkwaardig is het te constateeren, hoe dit zoeken naar geluk zelden of nooit tot vinden leidt, maar

in doffe wanhoop eindigt. (In dit opziolit belooft „Thiss" een uitzondering te worden, maar daar zijn dan ook 11 boekdeelen voor noodig!) Ge gevoelt de worsteling reeds, lals ge de titels der boeken maar leest. Zoo bestaat: „üonker Geluk" van Jo de Wit, „Ltangs het Geluk" van Annie Salomons, „Het Duurzaam Geliik" van Marie Sdh'mitz, „Van het wondere Geluk" van v. Wermesk'erken, „Het laatste Geluk" van F. Hollaender, , , De Gelukzoeker" van Alb. Dïaayer—de Haas, enz.

Zulke veelvuldigheid zal todh niet toevallig zijn, maar moet wijzen op een geweldigen drang in den modernen mensch naar het zoeken van iets, wat hij mist en toch niet missen kan.

Hoe krachtig kan tegenover deze schreiende armoede, die de moderne literatuur zoo pijnlijk reflecteert, een christelijke levensbesdhouwing haar rijkdom stellen, wijl zij de bron kent niet alleen van een tijdelijk, maar zelfs van een eeuwig geluk!

„Het Ontw, aken" doet de hoop gloren, dat Jaarsma's werk „Thiss" van dezen rijkdom' getuigenis afleggen zal. Maar de vervulling van die belofte, zoD ze komt, is nog ver. Wie er niet op wachten kan, leze het nieuw-verschenen, pretentielooze boekje van Antonia Margaretha: „Waar woont het geluk".

Dat geeft een alleszins bevredigend antwoord.

Ik meende, dat de groo'tsche opzet van „Thiss" mij veroorloofde, het zelfs mieebradht, dat ik dit artikel aan den vervolgen-roman wijdde.

In een volgend stuk dan de bespreking van het eerste de& t „Het Ontwaken".

1) Amsterdam, P. N. v. Kampen & Zoon.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen