Hubert Cuypers' Kerstoratorium.

II.

Voor ik overga tot de bespreking van bet Kerstra, torium als muziekwerk, wil ik uitdrukkelijk erop ijzen, dat u bier niet moogt verwachten een eoordeeling van het al of niet voldaan hebben der edewerkers aan de muzikale eischen die de comositie stelt. Een dergelijke recensie heeft buiten e vakbladen voor het publiek dat de uitvoeringen iet bijwoonde, in 't algemeen weinig nut.

M''at ons bezig moet houden is de vraag naar de waarde van de compositie als zoodanig. Verdient ze een plaats op bet repertoire van onze Christelijke en andere oratoriumvereenigingeii ? Is dit Kerstoratorium een goed voorbeeld van echt Christelijk artistiek kunnen?

Zoolang muziek geschreven wordt om geboord te .worden blijft de uitvoering van eenig toonkunstwerk van het grootste belang, maar voor óns doel is bet noodzakelijk dat we die idealiter nemen: alle foutjes en'tekortkominkjes van de uitvoerenden, die immers tegen de bedoeling van den componist insluipen, moeten we wegdenken. Zooveel mogelijk dienen we te trachten ons te realiseeren boe Cuypers zelf wilde dat zijn werk zou klinken.

Hiervóór spraken we van doorschouwing en accentueering van de tekst. Eerste ©isch toch voor een muzikale bewerking van dit gegeven is, dat do muziek overal ten nauwste aangesloten blijft bij de woorden. Niet alleen beeft Cuypers zich terecht onthouden van onnoodige muzikale uitweiding, maar paste bij veelvuldig en vaak op meesterlijke wijze middelen toe om het Woord duidelijker te doen uitkomen dan gewoonlijk in vocaal-instrumentale werken het geval kan zijn. Dat bij daarbij van de platgetreden paadjes durft af te stappen, blijkt al dadelijk in de

Inleiding. Hier toch wendt Cuypers het z.g. spreekkoor aan: declamatie van de koorpartijen afzonderlijk of te samen.

Volgend op een twaalftal inleidende maten op bet thema met een streng Dorisch slot geeft de inzet van de sprekende bassen een bijzondere bekoring. Door achtereenvolgens tenoren, sopranen en alten te doen spreken, krijgen we verschil in stemhoogte die dienen moet om de woorden als groep de noodige verdieping of helderheid te geven, terwijl in ieder zinsdeel het rhythme en de stembuiging, ondersteund door maat, rhythme, harmonie, melodie en kleur van de muziek den woorden de juiste waarde geven.

Over een zoo nieuw verschijnsel als de toepassing van spreekkoren in een oratorium kan men onmogelijk na een eerste, of zelfs na een herhaalde uitvoering met zijn oordeel klaar zijn. In plaats van „bet is mooi of leelijk" zal men met „ik vind" voorloopig tevreden moeten zijn.

Onze indruk was bij beide uitvoeringen, dat de componist in ieder geval bewezen beeft dat het voor-schrijven van spreekkoor volkomen gerechtvaardigd is ter verkrijging van echt-artistieke effecten, die op geen andere wijze te scheppen zijn. Wat bereikt kan worden hoorden we aan de gevoelige declamatie van „des avonds wordt bet afgesneden — en bet verdort". „Wie kent de sterkte van Uw toorn" was geweldig van werking.

„Wie zal een reine geven — uit den onreine" was én door keuze van de sopranen als stem èn door de juist-bestudeerde stembuiging een uitstekend voorbeeld van indrukwekkende massadeclamatie.

Niet overal kon de zegging ons zoo bekoren, maar wanneer door voortgezette studie dezelfde soepelheid en gevoeligheid van spreken de heele inleiding door bereikt is — en zóó willen we de compositie volgeas bet boven geargumenteerde principe in onszelf booren — dan heeft dit gedeelte in de oratorium-literatuur daarom reeds zijn specifieke en o.i. zeer belangrijke waarde. Ook het experiment om de spreekstemmen bij bet „Och, dat Gij de hemelen scheurdet" canoniscb te laten optreden geeft een voor de beteekenis der woorden passend en aangrijpend resultaat, evenals de invoering van bet spreekkoor togen de zangstemmen bij „Wie zal bestaan? "

Dan — de effecten te bereiken door koordeclamatie mogen aangrijpend kunnen zijn, ze blijven uiteraard, wegens de gebondenheid der stemboogten en de beperktheid der toepassing voor bepaalde donkergekleurde of mysterieuze stemmingen, binnen enge grenzen. Is het goed gehoord om bet spreekkoor het geheele werk verder te laten rusten, we hebben ons afgevraagd of ook bij ideale vertolking de inleiding niet reeds te lang dit genre vasthoudt; de grens van het toelaatbare lijkt ons in ieder geval dicht genaderd.

Over de inleiding ten slotte de volgende vraag: at beteekenen de orkesttriolen na „wij vliegen aarheen"? Na de fluistering van bet daarheenliegen doen ze aan als een op effect berekende llustratie daarvan, en dat effect is dan muzikaal rij goedkoop bereikt.

De inleiding op het programma, dat ik opzettelijk iet vooruit gelezen had (wèl het klavieruittreksel) at het da.armee samengaand crescendo op als een ot openbaring komen van de toom Gods. Duiden e triolengangen alléén aan het naderen van den oom Gods, dan lijkt het mij een bewijs van een ekort aan muzikale uitdrukking dat deze passage p den oningewijde de indruk kan maken van een rij banale illustratie van het daarheen vliegen. ordt zoowel het een als bet ander aangeduid an is er in deze 4 maten een botsing tusschen ajesteit van woorden en ordinair miiziekeffect ie vermeden bad kunnen worden. Alleen de comonist kan. hier uitsluitsel geven, en wellicht overuigend argumenteeren.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen