M. H. van ’tKruijs, Vaderlandsch Zangspel „Vlissingen kiest des Prinsen zijde” A. Lijsen, „Leidens strijd en zegepraal”.

In dit gelegenheidsnummer is m.i. een bespreking van deze jelegenheidscomposities op haar plaats. Over het algemeen is gelegenheidsmuziek nu niet de belangrijkste. Er zijn slechts enkele composities, voor een bepaalde gelegenheid gecomponeerd, di© blijvende waarde hebben, zooals b.v. Handels „The Dettingen Te Deum", dat ik indertijd mocht bespreken, naar aanleiding van een uitvoering van het werk door de Nederlandsche Bachvereeniging. Dat beide bovengenoemde werken van blijvende waarde zijn, zou ik niet willen beweren. Vooral het eerste is zuiver als gelegenheidswerk bedoeld. D© Rotterdamsch© organist M. H. van 'tKruijs, bekend door zijn orgelconcerten, zijn improvisaties en verscheidene composities voor orgel, viool en orgel, piano, orkest en koor, heeft behalve bovengenoemd zangspel ook gecomponeerd de „Koningin Wilhelmina Cantate" en de „Oranje Nassau Feestcantate". De „Oranje Nassau Feestcantate was gecoanponeerd op woorden-van P. Landsman, hoofd eener school te Vlissingen.

Toen in 1911 in Vlissingen plannen gemaakt werden voor een feestviering op 31 Augustus werd besloten een zangspel uit te voeren, waarvoor de tekst eveneens werd vervaardigd door P. Landsman, terwijl Van 't Kruijs, di© met veel genoegen en succes _gewerkt had aan de „Oranje Nassau Feestcantate" bereid werd gevonden de muziek hi©rbij t© vervaardigen. De taak was niet gemakkelijk, want in enkele maanden moest het werk door enkele honderden zangers, voor het , meerendeel met weinig of geen muzikale ontwikkeling, worden ingestudeerd. Bovendien gaf de tekst heel wat kleine soïo-part^'en, dié doof i; ee> r v©el verschillend© p©rsonen moesten worden weergegeven. Het was dus noodzakelijk deze partijen zeer eenvoudig te schrijven, daar het niet mogelijk was voor alle partijen geschoolde zangers te vinden.

Het stuk bezingt ©en belangrijk feit uit het begin van onzen strijd met Spanje. Na den len April 1572, de datum van de irmeming van den Briel, zoo belangrijk door zijn ligging aan den Maasmond, volgt op 6 April de weigering van, Vhssingen om Spaansche troepen in te nemen en kiest deze stad den kant van Prins Willem, waardoor d© mond der Wester Scheld© in handen van den Prins komt. Begin Mei volgt Veer© het Vlissingsche voorbeeld, waardoor ook' de mond der Ooster Schelde, de tweede toegangsweg naar het rijke Antwerpen aan de zijde van Oranje komt. Midden Mei volgt Enkhuizen aan den ingang van d© Zuiderzee, wat een bedreiging is voor den handel van het Spaansch gebleven Amsterdam, dat mee daardoor enkele jaren later overgaat. De toegangswegen tot het land komen dus in handen van den Prins, wat van buitengewoon belang is. En Vlissingen gaf daartoe het voorbeeld, immers is het de eerste stad die eenig initiatief toont.

Als het bericht in Vlissingen komt, dat acht vendels Spaansche soldaten afgezonden zijn om d© bezetting van de stad te versterken, raadt de watergeus Jan van Cuijk, heer van Erpt, den burgers zich te verzetten tegen het ontschepen van de Spaansche soldaten. De burgers trekken op naar het stadhuis en eisehen van de vroedschap, dat ze zal weigeren de bezetting toe te laten in de stad. Intusschen schiet Joost Nolles uit een der kanonnen, die bij de haven staan, een kogel af op de voor de kust Hggende Spaansche schepen, waarop van de vloot een boodschapper gezonden wordt, die vraagt wat dat moet beteekenen. Op het antwoord van Jan van Cuijk en d© Vlissingers:

„Weg met Spanje, Voor Oranje Willen wij deez' vrije vest; Zeg Uw meester: Niemand vreest er, Ieder schuwt hem als de pest",

zeilt d© vloot w©g.

Verder is in den tekst verwerkt het verhaaltje, dat Jan Alman naar huis zijn geweer gaat halen, wat aanleiding geeft tot het bericht, dat Jan en alleman om zijn geweer is, de weigering om zich te onderwerpen als de gouverneur van Zeeland, Antonio van Bourgondië, daartoe uit Middelburg komt en eindelijk de komst van Prins Willem, die vrij wat later is te stellen dan de rumoerige Paaschzondag van 6 April 1572.

De muziek is zwaar populair, de noodzaak daartoe besprak ik zooeven reeds, hier en daar zelfs triviaal, bijv. in het gedeelte waar Joost Nolles zich laat overreden om te schieten op de Spaansch© vloot. Zoo hier ©n daar wordt, heel ongezocht, de melodie van het Wilhelmus ingevlochten. Een eenvoudige melodie weet de componist door enkele welgekozen accoorden in de begeleiding te gebruiken om de tekst zeer juist te kleuren, zoo bij de klacht van Don Paciëco over het Nederlandsche khmaat en bij de woorden van den boodschapper van den commandant der vloot. De volksbeweging wordt raak getypeerd door het rhythme in de begeleiding.

Mooi van stemming is het begin van het tweede deel: „Wat zal dit Paaschfeest brengen" en het best van al is d© bariton-solO', waarin Prins Will©m de burgers toespreekt. Hier ziet ge den componist in zijn kunnen, zooals hij zich ook in zijn andere werken toont, waar hij niet gedwongen was zoo eenvoudig te blijven. Toch spreekt voor ieder, die met zorg het werk doorneemt, in allerlei trekjes van het werk, dat hier een toonkunstenaar aan het werk is, die iets te zeggen heeft, en zich weet uit te drukken.

Een heel ander werk is dat van A. Lijsen en Wi, Hasselbach, een tweetal leeraren aan de Rijkskweekschool te Middelburg. Het werk is opgedragen aan de gemeente Leiden, dateert van 1895 en is bedoeld voor kinderkoor, twee solisten met pianobegeleiding en uitgegeven door J. B. Wolters, Groningen. Hasselbach bezingt hier een ander, eveneens zeer belangrijk feit uit het begin van onzen worstelstrijd, het ontzet van Leiden. Na den slag bij Mook keeren de Spanjaarden, 26 Mei 1574, weer terug naar Leiden, iets waarop de Leidenaars ondanks de waarschuwingen van Prins Willem niet gerekend hadden. Dan volgt het zware beleg, dat onnoemelijke ellende brengt, maar op 3 Oct. wordt opgebroken, als de wind gekeerd is en door het nu met kracht binnenstroomende water, platboomd© geuzenschepen de stad kunnen naderen. Leiden ontzet, dus het Spaansche plan om het middelste gedeelte van Holland geheel in handen te krijgen mislukt. Dus ook mislukt het plan om vanuit Leiden ©n Amsterdam het Noorder-en Zuiderkwartier te hernemen.

De muziek door A, Lijsen bij dit werk geschreven, is niet onverdienstelijk. Er is geschaafd en veranderd en tenslotte een goed klinkend geheel gekregen, dat bij ernstige instudeering met ©en kinderkoor bij het publiek zeker succes zal hebben. Maar bewijzen van originaliteit verwacht© men

niet; we vinden hier ©en volgens goed. recept samengesteld werk, dat het aardig doet. Waarmee ik niet wil zeggen, dat het werk dus het aankijken niet waard is, want dan kon het grootste deel van de muziek, die uitgegeven wordt wel in portefeuille blijven.

Rijk is onze historie aan grootsche momenten, inzonderheid de tijd van den Vader des Vaderlands. Te roemen is het pogen in woord en muziek deze feiten tot het Nederlandsche volk te doen spreken. Moge eenmaal een machtig epos met de daarbij passende monumentale muziek op waardige wijze dat heldentijdperk onzer geschiedenis vertolken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen