Psychische Hygiëne.

I.

Een der meest opvallende verschijnselen van onze hedendaagsche cultuur is wel een langzaam aan zich voltrekkende verandering in mentaliteit van het menschdom. Onder invloed van wereldschokkende gebeurtenissen als de jongste oorlog, met zijn nasleep van allerlei soorten van crisisellenden en crisisweeën, is de menschheid zich meer of min bewust geworden van een geestelijke debacle, waarvan ze de mogelijkheid en bestaanbaarheid tot voor kort met beslistheid had ontkend.

Aan het geloof in een steeds verder voortschrijdend© volmaking van individu en gemeenschap zijn zulke slagen toegebracht, dat een geest van moedeloosheid, onverschilligheid en ontkenning zich van velen heeft meester gemaakt en de sprak© van hoop of verwachting op een betere toekomst voor onze samenleving wordt op zijn hoogst met een twijfelachtig schouderophalen beantwoord. Alle idealisme is hun geworden gelijk een zeepbel, die wel in verleidelijk schoone kleuren en tinten mog© schitteren, maar waarvan het wezen niet anders is dan een vluchtige en waardelooze schuimlaag met een inhoud van lucht. Lucht is het, niets dan lucht, alles wat er is aangeprezen tot bevordering

van het heil vaa mensch 'en gemeenschap. Verbetering van maatschappehjke toestanden, bestrijding van ondeugden, tegengaan van excessen, bevordering van wetenschap en cultuur, het levert toch niets op dan een fata morgana, een luchtspiegeling, waaraan men zich vergaapt, om bij het zien der ontnuchterende feiten een nog groóter gevoel van onmacht achter te laten.

Alle wereldbeschouwingen hebben hopeloos gefaald en zijn niet in staat geweest om de cataistrophe, die over de wereld gevallen is, ook maar eenigszins te keeren of in te perken.

Godsdienst of wetenschap, socialisme of communisme, vredesbeweging, philantropie of welke sociale bewegingen ook de gemoederen in actie mogen hebben gebracht, het zijn alle slechts uitvindingen van fantastische breinen, die geen rekening houden met het onderscheid tusschen schijn en wezen of ook slechts dienen als dekmantel voor gewetenlooze individuen om straffeloos, hun egoistische plannen te volvoeren. En het hangt maar af van de thans bij het individu meer of min toevallig aanwezige visie, welke categorie het meest in gebreke wordt ges'teld of schuldig wordt geacht aan het fiasco der Westersche beschaving.

En het resultaat van al deze overleggingen is de conclusie, dat hoe gemakkelijker men zich het in het leven maakt_, des te grooter het kortstondige geluksgevoel van den mensch zal zijn en religie en moraal, ethiek en menschelijkheid zijn voor velen holle, nietszeggende leuzen geworden. Eeuwenoud© tradities, tot nog toe algemeen gevolgde zeden en gewoonten worden als nuttelooze ballast overboord geworpen, omdat ze het leven veizwaren, meent men; het leven, waarin men thans toch al op zoo velerlei wijze geplaagd is en geplaagd wordt, hetzij door oorlogswee of revolutiebedreiging, door werkloosheid of inflatiezorgen. Van alle zijden ziet de mensch, niettegenstaande hij zich op allerlei wijzen tegen gevaren had verzekerd, zich dusdanig bedreigd, dat het voortdurende gevoel van onzekerheid hern, na lange slingeringen tusschen hoop en. vrees, veelal de onverschilligheid heeft doen uitkiezen als laatste vluchtheuvel, waarop hij zich tracht vrij te waren van den vloed, die hem tracht mee te sleuren en dreigt hem te verdrinken.

Hoog en laag, ontwikkelde zoowel als onontwikkelde, zijn dikwerf dusdanig geestelijk uit het lood geslagen, dat het zoo vaak voorzegde stuivertje wisselen van deugd 'en ondeugd als eenigste red^ jlingsplank wordt aanvaard en aangeprezen.

Geen wonder, dat in een dergelijken chaotischen tijd opklinkt de kreet om Geestelijke Hygiëne.

Niet allen hebben den moed verloren, niet allen staan versteld en verwezen 'hij de ingevallen püinen. Hier en daar, ja, overal hoort men de roepstem van den idealist nog uitklinken boven het geroezemoes van "de alleen op eigen kortstondig gélak bedachte menigte — èn idealist èn wetenschapsmensch slaan de handen ineen om te trachten te redden, wat er nog te redden valt en probeeren opnieuw de menschheid ervan te overtuigen, dat nog niet alles verloren is; en dat er nieuwe, betere wegen gebaand zullen worden om mogelijk naderende onheilen te bezweren; en dat het verloren paradijs weer dichter binnen het bereik van onze verlangens zal komen.

En deze oproep vindt gehoor! Niettegenstaande aUe desillusie en ontnuchtering, niettegenstaande alle pogingen van het menschdom om zich veilig te stellen in een Ijurcht van gelateidieid en on|verschilligheid en deze te verschansen door het neerwerpen en omverhalen van alle waarden en objecten van een bijkans zichzelf overleefd hebibende cultuur, zoekt de menschheid naar een uitkomst uit de impasse, waarin ze geraakt is; opgeschrikt als ze thans wordt door de steeds grooter wordende en immer aangroeiende verwording van de samenleving, die zich voor haar oogen voltrekt.

En de idealist vindt weer volgelingen! Eerst enkelen, dan meerderen, spoedig velen, en onder nieuwe namen duikt de oude idee-, die geen volkomen heil heeft kunnen aanbrengen, weer op. Hat socialisme wordt tot nationaal-socialisme, de communist vindt zijn tegenhanger in den fascist. Nieuwe religies of oude godsdienstige ideeën zullen een 'Christendom vervangen, dat — als aftandsch en versleten beschouwd —, geen innerlijke waarde voor velen meer kan hebben door de sterke remi, die het aanlegt op het volgen van eigen meening en verwachting. Stroomen van z.g. geestelijke waarden zijn reeds over de wereld uitgestort geworden en mogen niet hebben kunnen bevredigen de verlangens der menschheid, toch hunkert deze naar san eer ing. Saneering, van stoffelijke, zoowel als van geestelijke nooden.

Het is niet alleen het individu, dat vraagt om genezing of hulp — het is geen ziekte van persoonlijkheden alleen — neen, 'het is alsof heel de 'Westersche cultuur lijdt onder een angstpsychose, aan wier greep ze zich tracht te ontworstelen!

Bij al de vroegere pogingen om een betere, hoogere wereldorde te scheppen ging men vooral uit van het stoffelijke, bezag men alles in het licht van materiëelen voorspoed en vooruitgang of vei< betering. Het waren de gloriedagen van het ma.terialisme. 'Woningbouw, hygiënische maatregelen, hoogere loonen, kortere arbeidsduur, sociale wetgeving, verbetering van onderwijs, bevordering van wetenschap en kunst, 8 uur werken, 8 uur slapen, 8 uur genieten en wat dies meer zij — ze zouden het hoogste in den mensch tot ontwikkeling doen komen en brute neigingen in hem onderdrukken - — al zagen velen in het kapitalisme nog een struikelblok op den weg naar een "hoogere wereldorde, een hinderpaal, die echter op evolutionistische o£ revolutionaire wijze wel spoedig uit den weg zou worden geruimd.

Al de overwinningen door den mensch door middel van de wetenschap op de natuur behaald werden aangewend 'lot heil der menschheid en men waande door een tot steeds hooger peil opgeivoerde uitwendige beschaving den mensch gelukkig te kunnen maken. Niemand dacht er aan de nooden van het zieleleven — het zieleleven, dat ook op naturalistische wijze werd ingedeeld in de lange rij van natuurkundige onderzoekingen — en waarvan de methodiek geheel beheerscht werd door den gedachtengang der wetten van physica en chemie. , . : i

En nog minder werd er geluisterd naar het woord: Wat baat het den mensch, zoo hij de gte^ heele wereld wint en lijdt schade aan zijn ziel.

De diepzinnige en gezonde wereldbeschouwing in het positieve Christendom belichaamd werd veronachtzaamd en bestreden, maar de uitkomst bewees, dat niet stof alleen, maar ook de geest, ja, juist de geest een niet te verwaarloozen factor is in alle pogingen, die aangewend worden om de menschheid gelukkig te maken.

""Merkwaardig is dan ook als reaétie op de stlofaanbidding, de vooruitgang, die er valt op "te merken op het terrein van psychologie, psychiatrie en paedagogiek. Toch blijven ook veelal hier nog de materialistische tendenzen leidinggevend, zij het ook onder nieuwere leuzen en nieuwere namen. Nog steeds meent de menschheid de maker te kunnen zijn van zijn eigen geluk —en al spreekt men soms ook over de resultaten van religie èn wetenschap als twee gelijkwaardige grootheden, in de praktijk blijft er voor de religie vaak weinigt plaats over of wenscht men alleen gebruik t© maken van datgene, wat dan in fraaie bewoordingen betiteld wordt met „de kern" of „het wezen" van den godsdienst. En bij velen is het juist het Christendom, dat hopeloos achteraan sukkelt en plaats moet maken voor waardevoller bedenkselen. „Godsdienst is opium voor het volk" is een nog altijd gehuldigde steüing in Sovjet-Rusland, waar men echter ook mee wenscht te doen aan Geestelijke Hygiëne.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen