LITERATUUR EN KUNST

De Doeve.

De Doeve, door J. K. v. Eerbeek. - Daamen's Uitgevers Mij., Den Haag. D. A.

Dit is het tweede posthume werk, dat van den schrijver J. K. van Eerbeek verschijnt. Verleden jaar, kort na Van Eerbeek's doOid, verscheen „Asuncion". Uit het prospectus van den uitgever blijkt, dat de literaire nalatenschap van den schrijver nóg een volledig manuscript bevatte. En nu ligt dan, als een waardevolle erfenis, „De Doeve" voor ons.

Wie geen gevoel voor humor heeft, moet dit boek liever ongelezen laten. Hij' zal in „De Doeve" niet veel meer zien dan een soort „, Dilc Trom" voor-groote-menschen. En na de lezing van dit levensrelaas van een achterbuurtjongen zal hiji zich misschien verwonderd afvragen: is dit dezelfde auteur die het moeilijke „LichÜng '18" schreef, en het gracieus-weemoedige „Asuncion" ?

Dat Van Eerbeek een boek heeft kimnen schrijlven als „De Doeve" bewij'st weer overduidelijk hoe veelzijdig het talent van dezen grooten schrijver geweest is. Nu behoeft men echter maar één boek van Van Eerbeek gelezen te hebben om te weten hoe groot zijn gevoel is voor den echten volkshumor. Hij heeft, en dit komt in dit laafsté'boek wel heel sterk uit, die intense belangjstelltng voor de kleine dingen van het dagelij'ksche leven, die men slechts aantreft bij hen, die alle dingen in de juiste proporties zien. Van Eerbeek heeft het de moeite waard gevonden om een boek te vullen met de wederwaardigheden van den Doeve. Welnu, het is ook de moeite waard. Omdat Van Eerbeek het doet zooals hij dat alleen heeft kunnen doen.

De gedachte rijst onder het lezen telkens weer bij ons op: wat moet de schrijver zelf intens veel plezier van deze historie gehad hebben, wat moet hij het met groot genoegen geschreven hebr ben! Wie Van Eerbeek's schrijfwijze kent, weet dat de auteur in zijn boeken niet op den achter- : grond blijft. Op een typische wijze leidt deze ischrijver u als het ware in zijn boek rond. "Hij wijst u heel apart op een bepaald punt en zegt: let hier nu eens bijteonder op. In „De Doeve" doet hiji dit ook weer. Sommige scènes heeft Mj zóó precies voor zich gezien, dat het hem spijt', dat de lezer het zelf niet heeft kunnen genieten. 'JEen heel sterk voorbeeld is wel de historie in hoofdstuk XI. De Doeve is dan al boekdrukkers^ leerling. Zijn baas heeft een stelletje vrijkaarten Igehad voor een voorstelling, en nu trekken de leerjongens er op af.

„Toen ze des avonds op stap gingen, stond hun de huid strak om het hoofd van de groene zeepi

In groot pontificaal trokken ze door de straat. Ze hadden allen hun Zondagsche pakken aan; van dat zakkengoed was dat; en gummiboorden droegen ze om den hals.

Als u ze had zien loopen Hoe jammer dat u hen niet hebt zien loopen Daar was allereerst de Kikkert; die had z'n pet zoo stijf op het hoofd, dat dit predes 'n pot met 'n deksel er op leek. De ooren aan weerszijden leken hengsels, waar men hem mee kon opbeuren. Hij! deed niets dan kijken en glimmen."

Van dergelijke prachtige beschrijvingen is idit boek vol. Het is een groote verleiding om meer citatein te geven. Want „De Doeve" is geen boek waarover men lange besdiouwingen moet schrijven. Wien dit boek „ligt", die wordt er op de eerste l)ladzijde al door ingenomen. En wien het niét ligt, dien is het niet aan te praten. Zoo is het toch eigenlijk met heel het weirk van Van Eerbeek gesteld', zij het dan niet in zoo'n sterke mate als bij , „De Doeve".

Tintelend van humor is heel deze beschrijving van öe kleinsteedsche achterbuurt, met zijh merkwaardige bewoners. „Het .soort jongens, dat er in 'tAtje opgroeide, staat in geen boek beschreven. Rare, lompe rabauwen — met grooibe, gulzige oogen en vreemd model achterho'ofden. Als ze gewoon praatten, leek het of ze ruzie hadden."

In dat wereldje is de Doeve de Tijl Uilenspiegel. Hiji neemt wien hij nemen kan, zonder medelijden. De onnoozele Tennis Koldies is zijn hangijzer. De Doeve kan .den jongen gewoonweg niet zien of hij moet hem even 'n hak zetten. En toch zoeken ze steeds eikaars gezelschap.

Wat we in den taaivirtuoos Van Eerbeek verloren hebben — we voelen het weer zoO' heel steric in dit boek. Elke bladzijde getuigt van zijn bijzondere beschrijvingskunst. Hoe sterk spreekt zijn kunstenaars-visie uit de beschrijving van den dood van „Schottien". Schotterink, het zwijgzame, ziekelijlte kereltje, is Doeve's leermeester in de drukkerij. Ze werken aan één macliine. Hoe fijn tee^ kent Van Eerbeek dezen man, die aan het eind van zijn krachten is, en voor wien de machine eeni 'Onverbiddelijke beul is die nooit pardon geeft.

Als „Schottien" zich even van de pers verwijdert, en langer weg blijft dan gewoonlijk, gaat de Do'eve hem zoeken.

„In de kleedkamei- vond hij' Schottien. Het vertrekje was niet grooter dan een bedstee; de Doeve ; kon er nooit bij' in, len moest zich altijd in de werkplaats uitkleeden.

Daar lag Schotterink. Hij had ©en stapel afvalpapier van de drukkerij onder zich; hij lag met opgeti-okken knieën, rug en schoenen geschoord Itusschen de muren van de nauwe kast Het hoofd was achterover gevallen tegen den muur. Hij sliep. Het spaarzame haar lag dun over den schedel; een door de „mestene" en zijln dagtaak^ ver-r beuld! en verkankerd kereltje, dat hier het donker van de kast had opgezocht pm tot den slaapi, tot zichzelf, in te keeren."

Wie zoo schrijven kan is een zeer begaafd proizaïst. En „de Doeve" is er weer een bewijs te meer van, hoe groot de plaats js 'die Van Eerbeek in onze letteren innam, en in zal blijven nemen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen