QUANTUM OF QUALE: OVEREENSTEMMING OF GEMEENSCHAP

Blijkens persberichten heeft de generale synode der Herv. Kerk met algemeene stemmen aanvaard de voorstellen inzake de eerste alinea van artikel 10 der nieuwe kerkorde, waarvan het ontwerp in behandeling is. Prof. Deddens schreef reeds in ons blad over dit onderwerp.

Hierbij trof ons de discussie over één bepaalde uitdrukking. Er was voorgesteld, uit te spreken, dat de heele kerk belijdenis doet van de openbaring van den Drieëenigen God IN GEMEENSCHAP met de belijdenis der vaderen.

Over de vraag van „openbaring" dan wel zelfopenbaring is gedebatteerd; „zelfopenbaring" heeft het gewonnen. Daar zit een kwestie achter, die we laten rusten.

Want een andere is gewichtiger: er waren voorstellers, die niet wilden gelezen hebben: „i n g e m e e n-schap met de belijdenis der vaderen", doch: „IN OVEREENSTEMMING" met de belijdenis der vaderen". Laatstgenoemden hebben het niet kunnen winnen; prof. Berkelbach van der Sprenkel nam het tegen hen op, en vond hun formuleering te „uiterlijk" en te , .intellectualistisch". Hij won het debat; het bleef „in gemeenschap". Dte meer behoudenden behooren in de hervormde synode blijkbaar tot de „weeke deelen der kerk".

De verschillen tusschen de eene en de andere formuleering laten zich gemakkelijk verstaan. We worden weer op pijnlijke wijze herinnerd aan den enormen invloed van Karl Barth. Prof. Van Niftrik heeft de litteratuur over Barth pas weer verrijkt, d.w.z. aangevuld, met een studie over Barth onder den veel z-eggenden en nog meer verzwijgenden titel „Een Beroerder Israels" (uitgave Callenbach, Nijkerk). Als Barth nu één ding niet is, dan is hij niet een beroerder Israels. Israël wordt beroerd door profetenmet-ecr-dilemma: zóó OF zus; denk aan Elia op den Karmel: Jahwe OF Baal, en hoe lang hinkt gij op twee gedachten? Maar Barth heeft dit dilemma grondig omvergestooten. Begonnen met Kierkegaard's óf-óf, is hij geëindigd met het én-én. Tusschen d? óénc , , religie" en de anders bestaan z.i. geen tegenstellingen van waar en valsoh, ook niet verschillen als tusschen hfeine! en aarde; hoogstens als die tusschen heuvel en anderen heuvel: minder hoog de eene, iets hooger de aniere. Openbaring is meteen verzoening; en als ik zeg: Gods Woord werd vleesch, of ik zeg: God openbaarde zich, dan heb ik in den éénen zin niets meer of niets anders gezegd dan in den anderen. En de dogma's, die er zijn, die zijn niet een antwoord-vanwaarheidsinhoud tegenover andere uitspraken van leugen-inhoud; o neen, want de dogmatiek is niet anders dan , , vra, gen", almaar vragen; en „het" dogma (enkelvoud) zelf is een ongrijpbaar iets; de konkrete „dogma's" (meervoud) zijn niets anders dan benadering, approximatie, van het ongrijpbare dogma zelf.

Wie zulke dingen leert, die beroert Israël niet, maar brengt het in slaap. Hij neemt het scherpe daglicht weg, en plaatst ons in de schemering. Hij vervalt weer in avond-„theologie", en dan principieel; hij verzoent de tegenstellingen, geeft aan bestrijders der orthodoxie de oude termen in den mond die evenwel gevuld zijn met een de orthodoxie doorbrekenden inhoud, en is dus het tegendeel van een beroerder Israels.

Vandaar dan ook; dat juist de barthianen zoo'n belangrijk aandeel hebben genomen in de propaganda voor de d o o r b r a a k-i d e e. Zooals die tot leuze van de Partij van den Arbeid geworden is. Dat was geen doorbraak tusschen Israels ware en valsche broeders, maar doorbraak van Nederlands partijen. „Israël" en „Nederland" zijn nu juist niet hetzelfde.

Een lastig geval met dien mytischen naam „beroerder Israels". Die naam is door Elia zelf afgewezen; men kan er dus mee pronken, om zoo noodig op tijd te retireeren. Het is een lof in den vorm van 'smaad, en omgekeerd. H]et ruikt naar profetie en „theocratisch" avonturisme. Men zegge alleen maar, dat die b o o z e Aciiab dien goeden profeet Elia zóó beschouwde, en laat dan meteen de opponenten van Barth-Elia de rol van den leelijken Achab spelen. En men heeft zelf heelemaal niets gezegd, dat exemplarisch is! Maar de vraag: Jahwe OF Baal is meteen van de agenda geschrapt; juist die vraag sommeerde Achab, zich vrij te maken van Izebel, en hij had er den moed niet toe, en ook de begeerte niet. Een theoloog als Barth, die de tegenstelling tusschen Israël en de heidenen fundamenteel ontkent, moest niet als parallelverschijnsel van Elia worden aangediend, en de oppositie tegen dezen niet-Elia moest dan ook niet als een achabietisch misverstand van een werkelijken Elia worden gedoodverfd.

We denken aan een en ander, óók als we lezen hoe prof. Berkelbach v. d. Sprenkel zijn ontwerp verdedigd

heeft. „In overeenstemming" met de belijdenis der vaderen, — dat vond hij te intellectualistisch. Geen wonder, want wanneer ge spreekt van overeenstemming met de belijdenis (niet met „het" belijden), dan hebt ge den INHlQUD der i)elijdenis op het oog, en zoekt met dien inhoud m a t e - r i e e 1 e overeenstemming. Spreekt ge daarentegen van „in gemeenschap" met die belijdenis, dan hebt ge meer het oog op de qualiteit van de be-'lijdenis. Die belijdenis was toch zoo'n eerbiedwaardig stuk: de vaderen hebben daarin hun ziel laten spreken, en de bewogenheid van hun hart; ze hebben daarin ook een weerspiegeling gegeven van hun bewogen strijd voor de waarheid. Het is dan meer een ziels gemeenschap met de belijdenis, dan een z a k e 1 ij k e overeenstemming. In overeenstemming met Ptolemaeus' wereldbeschouwing kan men Copernicus niet noemen; want Ptolemaeus beweerde, dat de zon draait om de aarde, en Copernicus, dat de aarde draait om de zon. Maar op de vraag, of Copernicus niet studeerde en verhandelde in gemeenschap met Ptolemaeus, zou hij geantwoord hebben: ongetwijfeld, we deden elk ons best, waren beiden vol interesse en spanning, en hadden den kosmos in zijn breede banen voor oogen.

Zoo heeft ook Barth geleerd, dat men uiteraard respect moest hebben voor de belijdenis. Wat voor een respect ? Voor haar quantum niet (den inhoud), doch voor haar quale (haar hoedanigheid). Die inhoud is maar een tasten, een vragen-in-den-vorm van belijden, althans voorzoover daarin dogmatiek verwerkt is. Maar wat het pathos betreft, waarmee de ouderen beleden hebben, en hun eeuwigheidsdrift, hun approximatie-wil, wel, daarin moeten wij apostelen en profeten volgen, en z ó ó met hen de gemeenschap bewaren.

Het debatje op de hervormde synode is dus leerzaam als typische uiting van een geest, die de onze niet is. Hij voert af van de overgeleverde waarheid, en weet dat in te kleeden in een vorm, waarin men, argeloos lezend wat er staat, alleen maar liefelijke klanken verneemt. Het klinkt zoo , , echt": in gemeenschap met de belijdenis der vaderen belijdt de kerk.

„De Kerk", dat is ook al zoo'n ongelukkig mytisch woord, in deze monden. Zeg liever: wij. WIJ gelooven allen met het hart, en belijden met den mond. Ze praten vandaag ook erg veel over „den staat". En als 't heel erg dierbaar wordt over: den Staat. Maar intusschen doen de burgers zich „te goed" aan alles wat ze maar willen. Het Rijk. De Unie. Maar vraag niet, wat met de grondwet wordt uitgehaald.

Quale en quantum.

Genieenschap of overeenstemming.

Subjectieve "houding of „objectieve" waarheid.

Psychisch contact dan wel confessioneel een-zijn.

Petrus of petra, de m a n die zoo rotsachtig is, of de b e 1 ij d e n i s, die een rots is waarop de kerk rust.

Formeele analogie, dan wel materieele instemming.

En laat ze nu maar weer mompelen, dat we spijkers op laag water zoeken, of verbanden leggen die er niet zijn. Toch zeggen we: precies op dezelfde zwakheidslijn voert ons de laatste poging van dr Ridderbos c.s. als ze zich verschansen op hvm laatste verdedigingspost: het vrome gebaar. Kunt u niet met ons samen bidden, dan komt er toch niets van, waarde uitgeworpenen. We vragen: Waarom niet?

O verduin schrijft: Schilder niet gereformeerd. Je kunt het wel haast niet merken, maar ik, Overduin, weet het. Ridderbos schrijft: Feenstra, dat kan nog, maar H. J. Schilder, neen, dat wil de Heere niet. Nu zóu men zeggen: laat dan als-t-u-blieft ons niet weer in de misère komen. Praat toch eens duidelijk over het quantum. Eerst als dat is vastgelegd, eerst dan kunnen we nagaan, of er nog een basis is, een petra, een quale. Wie praat over eenheid, met vermijding van de vastgelegde formulieren van eenigheid? Eenigheid in het quantum! Want dat is ongetwijfeld de bedoeling van gemeenschap: overeenstemming in het quantum.

Neen, zegt Ridderbos: geef vóór alles een t e e k e n van gemeenschap in het quale. Het samen bidden, dat is eerste voorwaarde. Praat niet over w a t ge bidden moet. Waarom niet, zouden we vragen? U hebt toch gezegd, dat ons quantum verkeerd is, zooals wij dat van u zeggen? Laat ons over het quantum praten, en als-t-u-blieft ons in het quantum belijden en vertoonen voor God en menschen. Die argeloosheid is een quale, dat de qualiteitseenheid (als de quantiteitseenheid er zijn mocht) niet in den weg zal staan. Maar diplomatie (die aan het quantitatieve ontsnappen wil) zal de qualitatieve eenheid in elk geval weer smoren. Het ethisch conflict wordt erdoor bestendigd. Niet opgeheven.

Het is alles dezelfde verleiding, als in de hervormde kerk. Het is mistbanken leggen over de kerk. Wij doen niet mee: wij willen weten, wat een formulier van eenigheid is. Wij haten die tegenstelling van , , o vere enst emming" en , , gemeenschap". Want onze gemeenschap zal overeenstemming moeten zijn in het quantum; die zal ons quale moeten zijn. Een quale van iemand, die het quantum niet voorop plaatst, dat „mag" God niet. Want het i s niet vroom, al d ó e t het vroom.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen