VU Magazine 1974 - pagina 180

stigste geval - dat is iiet absurde geval, dat de aanbeveling serieus genomen wordt - je de multinationale ondernemer opscfieept met een pittige portie Freudiaanse nachtmerries. Immers terwijl aan de ene kant de ondernemer zijn sociale plichten zou willen vervullen, dwz. de wensen zoals de werkende bevolking die aan hem stelt, kan hij dit op het zelfde moment niet, vanwege de internationale concurrentie en de akkumulatiedwang waaronder hij gebukt gaat. Deze situatie is niet te overbruggen dan door ondragelijke nachtelijke woelingen, die elke kapitalist liefst achterwege laat, omdat de concurrentie overleven hem op zich al genoeg hoofdbrekens kost.' In het EB-nummer wordt de doelstelling van ondernemingen ingewikkelder gezien. 'Wat als doel van het handelen in een onderneming wordt gezien kan per groep, ja zelfs per individu variëren', maar erkent wordt dat bij het zoeken naar meer algemenere doelstellingen van de onderneming als geheel het relevent is welke doelstellingen de topleiding tracht te realiseren, en die zijn, aldus het EB-nummer 'niet enkelvoudig maar samengesteld'. 'In de literatuur werd vroeger uitgegaan van enkelvoudige doelstellingen zoals b.v. maximale winst, maximale omzet, minimale kosten. Deze doelstellingen zijn in hun simpelste vorm onbepaald tenzij ze worden voorzien van een aantal randvoorwaarden. Zodra deze echter worden geïntroduceerd is het de vraag of de randvoorwaarden niet evenveel gewicht krijgen als de doelstelling. Stel b.v. dat de onderneming streeft naar maximale winst over een periode van 10 jaar gerekend, waarbij ook het winstbegrip is gedefinieerd, onder de randvoorwaarde dat zowel de omzet als de werkgelegenheid op een bepaald niveau moeten worden gehandhaafd. Wellicht betekent het voldoen aan de randvoorwaarden dat geen winst kan worden behaald (voorzover de onderneming de beschikbare alternatieven kan overzien).' In dit door bedrijfseconomen samengestelde deel van het EB wordt voorts de vraag opgeworpen of de doelstellingen van de ondernemingen onderling niet sterk verschillen, en zelfs al zou dat niet zo zijn, dan wordt als extra complicatie gesignaleerd dat tussen doelstelling en handelingen niet steeds een rechtstreeks verband kan worden gelegd. Verondersteld wordt du% in ieder geval dat de onderneming kiezen kan uit een groot aantal mogelijke doeleinden (het winststreven is er één van) en min of meer vrij is in de samenstelling van een geheel pakket van doeleinden, die nagestreefd zouden kunnen worden (omvang van de winst, verhouding tussen winst en geïnvesteerd vermogen, cash-flow, kostenniveau, aantal werknemers, arbeidsproductiviteit, marktaandeel). Dit geldt zowel nationale ondernemingen als multinationale.

MNO kritisch bekeken Verderop in het EB-nummer wordt, uitgaande van de maatschappelijke eis, dat de functie van de onderneming (zowel onder het kapitalisme als het communisme dient te zijn (1) het produceren van goederen en diensten, waarmee reële in de maatschappij bestaande behoeften kunnen worden be22

vredigd en (2) het optimaal scheppen van werkgelegenheid. Dus een voortbrengings- en een inschakelingsfunctie. Dit deel van het EB-nummer werd in het bijzonder verzorgd door ontwikkelingseconomen, die met name nagingen of de multi-nationale onderneming in de derde wereld die functies wel optimaal vervult. Drs. H. Coppens licht VU-magazine toe: 'De stelling, die we in EB hebben uitgewerl<t is dat een onderneming in een kapitalistische economie, geleid door particulier initiatief, door particuliere winstoogmerken, kortom de oogmerken van de bedrijfsleiding naar alle waarschijnlijkheid niet op optimale wijze de doelstellingen vervult, die de gemeenschap eigenlijk heeft, nóch wat betreft de voortbrengingstaak, nóch wat betreft de inschakelingstaak. We stellen dus dat er een divergentie bestaat tussen wat bedrijfsoptimaal is, dus wat in het belang van het particuliere ondernemerschap is en wat er in het belang van de maatschappij als geheel is. En die divergentie is voor een deel een gevolg van het feit, dat een particuliere ondernemer geleid wordt door particuliere overwegingen en daarmee niet noodzakelijk en zelfs - zoals we betogen - niet waarschijnlijk beantwoordt aan de doelstellingen van de maatschappij. En dit alles gaat, zo wordt in EB uiteengezet, met name ook op voor het effect van het opereren van multinationale ondernemingen in ontwikkelingslanden, waarmee Coppens overigens niet wil beweren dat er alleen maar negatieve effecten zijn. Volstrekt oneens is hij het echter met de kritische studenten, die een betere titel voor het EB-nummer hadden gevonden: 'De MNO een interessant spel voor managers'. Maar in zoverre zit er toch wel iets in de kritiek van diverse zijden op de gebruikte titel, dat deze als centrale probleemstelling deed vermoeden de vraag of multinationals al of niet een gevaar vormen (en zo ja, voor wie of wat?). 'Onze probleemstelling hield in dat de l\/INO werd vergeleken met de nationale onderneming, zowel m.b.t. de bedrijfseconomische aspecten als m.b.t. de aspecten van de invloed op de samenleving (nationaal en internationaal), verklaarde naderhand de redactie.

'Multi-nationals' op de Indonesisch investeringsconferenties in 1967. (Fotopagina uit: To Aid In The Rebuilding Of A Nation')

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen