GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

In memoriam Pieter Nanne Holtrop (1943-2012)

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

In memoriam Pieter Nanne Holtrop (1943-2012)

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

Op 3 augustus 2012 overleed Pieter Holtrop, emeritus hoogleraar zendingswetenschappen van de Protestantse Theologische Universiteit te Kampen (benoemd 1987, emeritaat 2005). Tijdens de herdenkingsdienst op 30 augustus 2012 zei ds. Carel ter Linden, dat hij in Kampen ‘hoogleraar kerkgeschiedenis’ was geweest. Dat was dus feitelijk onjuist, maar wel een symbolische verspreking. Prof. Holtrop zou er hartelijk, en met enige voldoening, om gelachen hebben! Ik denk namelijk dat hij voor zijn wetenschappelijk werk die leeropdracht veel liever had gehad dan de missiologie, al was die zendingsopdracht ook heel nuttig en belangrijk voor hem om zijn vleugels uit te kunnen slaan in de wereldkerk. Vanuit de missiologie (en de jaren die hij in Indonesië doorbracht als docent aan de Theol. Hogeschool in Ujung Padang, 1977-1982) was het namelijk logisch dat hij in 1989 benoemd werd tot lid van het uitvoerend comité van de World Alliance of Reformed Churches (WARC) en in 1997 tot een van de twee vicepresidenten van deze organisatie. Reglementair trad hij af in 2004, maar hij bleef daarna als adviseur betrokken bij de WARC. Daar was Holtrop in zijn element, hij vloog voor deze organisatie de wereld rond en bouwde mee aan nieuwe verhoudingen (zoals het theologisch afscheid van de Apartheid in Zuid-Afrika in de jaren ‘90) en werd er zeer gewaardeerd.

Wetenschappelijk lag zijn hart echter altijd bij de geschiedenis van kerk, zending en oecumene.1 Als wetenschappelijk medewerker aan de vu van 1968 tot 1976 schreef hij op dat vlak zijn proefschrift: Tussen Piëtisme en Reveil. Het Deutsche Christentumsgesellschaft in Nederland 1784-1833, Amsterdam 1975. De ambiance van het Reveil paste ook bij hem. Net als bij hemzelf (zijn familie bestond uit gereformeerde ‘adel’) ging het om mensen uit de hoogste standen, die zeer bevlogen waren om van betekenis te zijn op religieus en maatschappelijk vlak. Holtrop kon in de omgang als ‘Haagse Heer’ wel eens wat elitair overkomen, maar dat hij met zijn leven en werken verschil wilde maken, was duidelijk.

Als hoogleraar zendingswetenschappen combineerde Pieter zijn kerkhistorische voorliefde met zijn opdracht. Enerzijds concentreerde hij zich op de geschiedenis van de Nederlandse zending in Indonesië, anderzijds verdiepte hij zich de laatste vijftien jaar van zijn leven in de geschiedenis van de Hollandse Hervormde Kerk van Sint-Petersburg in Rusland. Dus in beide onderzoeksvelden kwam de vraag aan de orde: Hoe heeft het Nederlands protestantisme zich gemanifesteerd overzee en wat heeft dat tot gevolg gehad?

De inzet voor de geschiedschrijving van de Indische/Indonesische zending blijkt niet alleen uit tal van artikelen, maar ook uit zijn actieve participatie aan de ‘Werkgroep voor de geschiedenis van de Nederlandse zending en overzeese kerken’, die omvangrijke bronnenpublicaties over de zending in Indië het licht liet zien. De werkgroep gaf ook elf jaar lang (1994-2004) het halfjaarlijkse tijdschrift Documentatieblad voor de geschiedenis van de Nederlandse Zending en Overzeese kerken uit.

Werkte Holtrop samen met anderen aan de Indische geschiedschrijving, onbetwist leider en inspirator was hij van zijn eigen onderzoeksteam naar de geschiedenis van de Hollandse Hervormde Kerk van Sint-Petersburg (1717-1927). Vanaf zijn studententijd had hij daar al wat mee willen doen, vertelde hij me ooit. De kans kwam toen anderen het archief van de Hollandse kerk hadden opgespoord. Holtrop sprong er vanaf 1997 op in en wist van alles rond het thema te organiseren: boeken, artikelen, een tentoonstelling, een symposium en studiereizen naar Rusland met het onderzoeksteam. Als zijn rechterhand werd ik er horendol van, want elk nieuw initiatief ging voor mijn gevoel ten koste van het hoofddoel van het onderzoek: de bronnenpublicatie. Maar juist al die extra activiteiten maakten dat hij het kerkhistorische onderwerp des te beter aan de man bracht. Hij wilde niet alleen studeren, maar ook gelezen en gehoord worden. Hij wilde mensen laten delen in zijn passie voor de historie. Die bronnenpublicatie kwam er trouwens ook: De Hollandse Hervormde Kerk in Sint-Petersburg 1713-1927. Teksten uit kerkenraadsprotocollen, brieven en andere documenten, bezorgd door P.N. Holtrop en Th.J.S. van Staalduine, i-iii, Kampen 2003 en 2004.

Die passie om veel initiatieven te nemen zorgden ook voor een zekere blokkade. Na zijn dissertatie is er op twee Indonesisch-talige boeken uit 1982 geen monografie meer verschenen. Rond 2004 waren er nog plannen voor een boek over Sint-Petersburg en na zijn emeritaat kreeg hij de vererende opdracht om een biografie van W.A. Visser ‘t Hooft te schrijven. In de relatieve rust van het pensioen had het wellicht gekund, maar zijn ziekte stak daar eenstokje voor. Wel kwam er postuum dit jaar, in juni 2013, nog een laatste artikelenbundel uit: Pieter Holtrop e.a. (red.), Twee eeuwen Nederlanders in Sint-Petersburg. De Hollandse Kerk als sociaal en religieus middelpunt. Daarin staat een mooi verhaal van Holtrop over de familie van de beroemde schilderes Dorothea Merian (dochter van Maria Sybilla Merian) die in 1718 naar de stad van tsaar Peter de Grote emigreerde. Holtrop schreef het verhaal in de laatste maanden van zijn leven. Als mede-redactieleden van de bundel werden we bestookt met e-mails over allerlei details, terwijl we wisten dat hij zwaar ziek was. Maar de oude verhalenverteller wilde het niet opgeven en onder andere met tal van argumenten nog uitvechten of er in Sint-Petersburg nu in de regel aan huis werd gedoopt (vanwege de kou) of toch in de kerk. We konden hem geen groter genoegen doen dan tot op het laatste moment met hem over dit soort zaken in debat te blijven. En dat hebben we als vriendenredactie (Henk Slechte, Bernard Woelderink en ondergetekende) dus gedaan.

Pieter Holtrops bibliografie (1975-2010) staat in Volker Küster (ed.), Mission Revisited. Between Mission History and Intercultural Theology, Münster 2010, 175-182. Enigszins merkwaardig is dat daarin een boek ontbreekt. Behalve wetenschapper was Pieter Holtrop ook predikant (hij was als zodanig werkzaam in Amsterdam-Zuid in de jaren 1983-1987). Een weerslag van een aantal diensten is bewerkt uitgegeven in Pieter Holtrop, Gij mijn God. Teksten, liederen en gebeden, Zoetermeer 1997. En die titel mist Küster. Waarvan akte.


1 Herdacht Landschap, in eigen beheer uitgegeven 2010, 9. In dit boek heeft Holtrop dertien van zijn artikelen gebundeld die hem in het bijzonder dierbaar waren. Op pagina 7-21 staat een autobiografische inleiding waarin deze artikelen van een achtergrond worden voorzien.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zondag 1 december 2013

DNK | 96 Pagina's

In memoriam Pieter Nanne Holtrop (1943-2012)

Bekijk de hele uitgave van zondag 1 december 2013

DNK | 96 Pagina's