Capadose” en de Nederlandsche Zondagsschoolvereeniging.

Het kan zijn nut hebben, met een enkel woord op beide de aandacht te vestigen. Vooraf zij gezegd, dat schrijver dezes reeds jaren lid is van de Ned. Zond. Vereen, en dus weten kan wat hij zegt.

Eenigen tijd geleden, kort nadat deze «Vereeniging voor goedkoope Zondagsschoollectuur" was opgericht, verscheen in verschillende bladen een advertentie, geteekend door Mevr. Capadose, weduwe van den waardigen Christen, naar wien de Vereeniging haar naam draagt.

Genoemde dame verklaarde, »dat zij nooit hare goedkeuring zou kunnen geven tot het dragen van dien naam, waaruit maar al te duidelijk blijkt, dat het gevolg geen ander kan zijn, dan dat de Nederlandsche Zondagsschoolvereeniging, welke nu 20 jaar zoo zegenrijk werkt, hierdoor wordt benadeeld.”

Dan volgde een waarschuwing aan alle leden der Ned. Zond. Vereen, om niet toe te treden tot »Capadose", »die niet vereenigt maar verdeelt" en »hun gaven en krachten" te blijven wijden aan de Ned. Zond. Vereen.

Onder de lezers van dit blad zijn er gewis verscheidene, als ik, leden der N. Z. V. Ons ook gaat dus die waarschuwing aan. Gaat het hun echter als mij, dan zullen zij - — bij alle achting voor Mevr. Capadose — haar roepstem niet volgen, veeleer juist anders doen. Het is zeker minder aangenaam van een hocggeachte, grijze mede-onderwijzeres, met welke men, gelijk schrijver dezes, vaak aan den gemeenschappelijken disch gezeten, of in kleiner kring de belangen der Zondagsschool besproken heeft, te moeten verschillen, doch de zaak zelf leidt er toe.

Wat het eerste betreft, het aannemen van den naam »Capadose", dat is reeds in dit blad bepleit. Hoe menig letterkundige kring of leesgezelschap heet niet: Da Costa, BÜderdijk, We hebben een Groen van Prinsterer-, een Da C< 7^tó-school. Nog nooit is gebleken, dat voor 't kiezen van namen, die — benijdbare eer! —• het algemeen toebehooren, vooraf toestemming werd gevraagd. Ook ligt er niets kwetsends in, tenzij dan dat naam en zaak volkomen verschilden. Doch dit is — ieder weet het en in dit blad is 't betoogd — niet zoo.

Uit het dragen van dien naam, zegt Mevr. C., blijkt duidelijk, dat het gevolg moet zijn, dat de N. Z. V. wordt benadeeld.

Heel duidelijk is dat gevolg — Mevr. C. houde 't mij ten goede! — niet. De bedoeling der schrijfster is (althans dat gis ik) deze: De schoone naam zal velen lokken om leden van sCapadose" te worden, en dat moet voorkomen.

Waarom?

Omdat het, zegt Mevr. C, de Ned. Z, V. zou schaden, verdeeldheid zaaien.

Is dit zoo? Laat ons zien

De Ned. Zond. Vereen, draagt eigenlijk een verkeerden naam. Zij toch is geen vereeniging van Zondagsscholen maar van Zondagsschoolonderwijzers en onderwijzeressen., gelijk er tegenwoordig meer bestaan. Scholen stichten doet zij niet. Ieder die 't wenscht en in de Zondagsschool arbeidt kan lid worden, ook zonder betalen. De groote meerderheid der leden betaalt niets. Die de voUe contributie, ƒ 5, betalen ontvangen daarvoor:

1. het tijdschrift de Christelijke Familiekring en de Wenken voor den Zondagsschoolonderwijzer.

2. Nu en dan een geschrift door de Vereeniging uitgegeven. Wie niets betaalt ontvangt natuurlijk ook niets, tenzij bij uitzondering. Behalve door het uitgeven van geschriften, werkt de Vereeniging ook nog door een agent — die volgens 't verslag uit Engeland wordt bekostigd — mede tot de stichting van Zondagsscholen.

Eindelijk houdt zij een jaarvergadering, soms een conferentie, en waar afdeelingen zijn komen deze nu en dan bijeen.

Zal er nu van afbreuk doen of »verdeeldheid zaaien" sprake zijn, dan moet — dat voelt ieder — > Capadose" eenzelfden of dergelijken werkkring, een gelijk bedoelen hebben, »concurreeren.”

Is dat nu zoo? »Capadose" bemoeit zich niet met Zondagsscholen, heeft geen afdeelingen, geen vergaderingen, geen agent enz enz.

Capadose” zegt!tot zijn leden: Ik tracht u op goedkoope, gemakkelijke wijs de boeken of boekjes te verschaffen, die gij bij Kerstfeesten enz. noodig hebt. Zelden zijn de onderwijzers rijk; hoe gemakkelijker 't hun gemaakt wordt hoe beter. Voor elke ƒ 5 die gij betaalt, kunt gij over het dubbel bedrag in boeken beschikken. Ongeveer dus als de Vereeniging voor Christelijke lectuur en andere doen. 't Komt dus hierop neer:

De N. Z. V. heeft leden, die, voor zoover zij betalen, dit doen voor de Vereeniging. Zij ontvangen de uitgaven der Vereeniging, een exemplaar; een tijdschrift, en vaak voor kinderen niet bestemde boekwerken. In .elk geval krijgt men 't niet ter verspreiding of uitdeeling. sCapadose" heeft alleen betalende leden, viïtx doel enkel is op goedkoope wijs boekjes ter uitdeeling voor de jeugd te krijgen.

Gelijk ieder ziet, zijn de beide vereenigingen twee geheel verschillende zaken. De eeni^e ^concurrentie" zou zijn, dat de een boekjes voor de Zondagsschool uitgeeft en de andere ook, doch dan voor haar leden zoo goedkoop mogelijk. Doch ook zelfs dan nog merkemen op:1". dat de soort van boeken vaak geheel bij de beide vereenigingen verschilt. 2". dat Mw. C. even goed kan waarschuwen tegen elk uitgever van Kerstboekjes, b. v. de HH. Callenbach, Klemkerk e. a. Ja, nog sterker is, dat ik en velen met mij steeds zoowel uitgaven van de N. Z. V. als van de heeren Höveker en Zn., bij Kerstfeesten gebruikten. Deze heeren «concurreerden" dus ook met de Vereeniging, wier uitgevers zij zelfwaren. En nooit is daarop aanmerking gemaakt.

Het blijkt dus duidelijk, dat de beweringen van Mevr. Capadose, voor zoover zij gegrond zijn op de vorming of het bestaan der Vereeniging »Capadose", niets zijn dan bloote vermoedens. Juist daarom moest de scherpe aanval de aandacht van ons, leden der N. Z. V., trekken. Temeer toen de N. Z. V. ons per circulaire liet weten, dat zij niets met «Capadose" uitstaande had — wat niemand had beweerd. Eindelijk ook toen in liberale bladen op de zaak de aandacht werd gevestigd.

Wat heeft dan Mevr. C, wat de Ned. Z. V. tot hun waarschuwingen of kennisgevingen bewogen? Het antwoord hierop geeft allereerst de bekendmaking der N. Z. V. zelf. Na van de oprichting der Vereen, af uitgevers der N. Z. V. te zijn geweest, hebben de heeren Höveker en Zn. thans opgehouden dit te zijn. Bij onderzoek is mij gebleken, dat deze stap gedaan is van de zijde der Vereeniging, NIET van de uitgevers. Blijkbaar nu zag het bestuur der Vereen, in de oprichting van «Capadose" die toen volgde, iets wat voor de N. Z. V. zeer gevaarlijk kon worden en evenzoo Mevr. Capadose.

We, hebben reeds boven aangetoond, hoe dat gevaar vrij denkbeeldig is; hoe het alleen bestaan kan als Capadose goedkooper en beter boeken levert dan de N. Z. V., (en dan alleen voor de jeugd, ) anders gezegd den Zondagsschoolonderwijzers, meer nut doet dan de N. Z. V.; ook hoe menig boekhandelaar zoodoende haar concurrent is.

Ik waag het tegenover de vermoedens van Mevr. Capadose eenige vragen te stellen, wat zeker wel geoorloofd is. Vooraf een paar opmerkingen:

1. Lid der firma Höveker en Zn. is ook de heer J. A. Wormser, een onzer flinkste schrijvers voor het volk en een dichter van benijdenswaard talent. Wat dit blad onlangs van hem getuigde, is waar. Doch hij heeft in sommiger oog één groote zonde begaan. Hij heeft vóór de vrijheid, tegen den Synodalen dwang gekozen. Hij houdt het met de «geschorsten."

De heer W. heeft voor eigen rekening uitgegeven een Zondagsschoolrooster, die van Ds. Karssen en Ds. De Gaay Fortman, dus van twee afgezette predikanten. En dat terwijl zijn firma de rooster der N. Z. V. uitgeeft.

2. Het bestuur der Ned. Zond. Vereen, bestaat uit de H.H. Ds. Moulijn te Nijmegen, W. Heybrock, T. M, Looman, A. P. Obermeyer, Ds. Escher te Haarlem, A. C. Bonman. Ik hoop geen dezer heeren te beleedigen, als ik zeg dat zij aan de zijde der Synodalen staan. De voorzitter Ds. Moulijn is medeonderteekenaar van den «inquisitorialen'' brief aan Ds. Van Lingen; de heer Heybrock was meen ik, secundus in een der collegiën van rechtspraak in den kerkstrijd te Am.sterdam; de heer Obermeyer was een dergenen, die het verzet leidde tegen het besluit der Stuiversvereeniging: «Ben School met den Bijbel" (president de heer J. A. Wormser) om in dezen toestand geen gelden aan de Diaconie-scholen uit te keeren. Hij is ook voorzitter van de nieuw opgerichte Stuiversvereeniging «Timotheus". De andere heeren hebben door hun daden getoond niet met de «geschorsten" mee te gaan, of wel gezwegen.

3. Is bij de herdenking van het 50 jarig bestaan der Zondagsschool in Nederland alhier voor de vereeniging opgetreden Ds. Hogerzeil, schoon ieder weet hoe dit, daar in de Vereeniging tweeërlei richting heerscht, licht velen onaangenaam kon zijn, en men toch wel een spreker had kunnen vinden, die zich minder in den kerkstrijd op den voorgrond had gesteld. In het W. W. kwam men op de zaak terug, 'en ze heeft meer dan een gehinderd.

Nu vraag ik — ’t zijn maar vragen;

Kan ook de richting, die de Bestuurders van de N. Z. V, in zake het kerkelijk geschil aankleven, op hun besluit ook van invloed zijn geweest?

Is ook wellicht de waarschuwing van Mevr. C. niet geheel zonder verband met die houding der bestuurders?

De N. Z. V. bericht ons thans, dat zij om financieele redenen van uitgever veranderde. Dit is zeer mogelijk, doch ons komt de verandering, nadat men het twintig jaar zoo ge­ steld heeft, zeer onverwacht. Wat is de bedoeling der mededeeling ?

Is het niet vreemd, dat juist ook thans een eveneens door Synodalen bestuurde vereeniging, naar ik hoor, gelijken maatregel op dezelfde firma heeft toegepast?

Is het niet mede vreemd, dat men zoo plotseling in vijandschap is geraakt met een firma, wier lof, als van wakkere uitgevers, we zelfs op de jaarlijksche gemeenschappelijke maaltijden hoorden zingen ?

Zou het ziende op gingen? wonder zijn als de oude uitgevers dit al, eens wezenlijk concurreeren

’t Zijn maar vragen, als ik zei, doch er is eenige aanleiding toe. Temeer nu het ie nr. van het blad der Vereen, met die waarschuwing instemt. Tegenover Mevr. Capadose's krasse waarschuwing tegen «Capadose", zeg ik eenvoudig tot elk, die in de Zondagsschool arbeidt: Wordt wel lid van die Vereeniging als gij ten minste uw voordeel op redelijke wijs wilt behartigen. Capadose «concurreert" met de N. Z. V. gelijk elke boekverkooper in deze met haar. Alleen biedt de saamwerking der leden 't voordeel, dat men voor weinig geld veel krijgt.

Hoe Mevr. Capadose ons kan opwekken onze «krachten" aan de N. Z. V. te wijden is niet recht duidelijk. Er is daar toch weinig te doen. Laat ons het ronduit zeggen. Zondagsscholen en wat er toe behoort staan onder vereenigingen, kringen, personen, niet onder de N Z. V., waarmee dan ook niemand hiervoor rekening houdt. Zij heeft geen scholen. Haar statuten spreken niet van rechtstreekschen arbeid. Ik beweer dat viel zij heden weg, er, wat den arbeid betreft, al zeer weinig veranderen of onder lijden zou. Men kan lid van die Vereeniging zijn of niet, men verliest of wint er weinig bij wat de practijk betreft. Alleen om te beraden, te bespreken kan zij nut. doen. Voor haar uitgaven als de Gids e. a. heb ik allen lof. Doch wie voor de jeugd iets zoekt, krn bij anderen minstens evengoed terecht, gelijk elk onderwijzer zal toestemmen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen