Uit de Pers.

Niet onbelangrijk is wat de Hervorming over Separatie en Doleantie zegt, in verband met Piersons biographic van kardinaal Newman.

Op onre tafel nu lagen deier dagen twee geschriften van kleinen omvang en over verschillende onderwerpen Toch kunnen ze hem, die ze ter hand neemt elk op zijne wijze, eenzelfden dienst bewijzen dezen namelijk, van hem te kunnen inwijden in den gedachtengang van, menschen, die op een geheel ander standpunt staan, dan hij zelf inneemt.

Wij bedoelen de aflevering van «Mannen van betee kenis" door Dr. Pierson aar Kardinaal Newman gewijd en het vlugschrift van Dr. Kuyper: Separatie en Doleantie.

Béide geschriften wedijveren met elkaar in keurigheid van vorm en, wie althans in de onderwerpen, die ze behandelen, belang stelt leest ze in één adem uit. Dat van Dr. Pierson heeft zeker dit vóór dat zijn beteekenis voor onzen tijd meer voor de hand ligt. Newman heeft, zooals Pierson op het einde zegt het Catholicisrae verdedigd uit het oogpunt van zijn ethische beteekenis gelijk Chateaubriand in het aesthetische zijn aantrekke lijkheid vond en Lamenais het uit wijsgeerig en staatkundig oogpunt verdedigde «Theologie, metafysika, staatkunde, zelfs esthetiek m den overgeleverden zin van het woord, wijkeu thans terug, om onze aandacht geheel vrij te laten voor de waardeering van den mensch als zedelijk wezen, en voor de vraag, wat deze waardeering vordert van allen die denken en ge voelen". Wat nu een man als Newman ons in dit opzicht te zeggen heeft ligt ons zeker nader dan de oud-gereformeerde onderscheidingen omtrent kerkwezen en kerkbestuur. Als Newman spreekt, luisteren wij naar een Ca'holiek, maar een die leeft in onzen tijd. Spreekt Voetius dan leven wij een paar eeuwen terug en gelukt het althans ons niet de beteekenis van den oud gereformeerden gedachtengang op dit punt voor het ethisch leven van onzen tijd te verstaan, en dus te waardeeren; zij zal voor Dr Kuyper wel bestaan, maar in dit geschrift althans treedt zij niet aan het licht.

Natuurlijk.

Zoo onzerzijds b v. het Werk van den Heiligen Geest ware genomen, en daarnaast een vlugschrift van Newman over een splinterige quaestie van kerkrecht ware gelegd, zou dit ethisch belang wel bij ons, en omgekeerd niet bij Newman zijn uitgekomen.

Dit zegt dus niets.

Maar dan heet het over Separatie en Doleantie zelf:

Uit Pierson's geschrift nu kan men leeren, hoe een man van verstand en doorzicht, en met een hart er bij, als hij Roomsch is, het R. Catholicisme verdedigt. Ons dunkt het beter een tegenstander te schatten op den prijs dien hij waard is dan hem te onderschatten beter, omdat het meer met de billijkheid strookt, maar ook omdat het verstandiger politiek is.

Een dergelijken dienst bewijst ons op zijn eigen manier Kuyper's geschrift.

Hoe is 't toch mogelijk, dat een verstandig man zich bij de doleerenden voegt? — zoo vraagt menigmaal . de vrijzinnige. En wij vreezen, dat er maar zeer weinigen onder de vrijzinnigen — en ook onder de niet doleerende orthodoxen zijn die het «dolee ren" verstaan; die eenigszins kunnen vermoeden, hoe het de slotsom zou kunnen zijn van iets wat op redeneering gelijkt.

«Separatie en Doleantie" zal het hun kunnen leeren. Wel zullen zij eenige moeite hebben om de uiterst scherf)zinnige dialectiek te volgen, niet omdat ze on duidelijk is; integendeel ze is klaar en doorzichtig als kristal; maar omdat ze uitgaat van gegevens en loopt over onderscheidingen die hem om geen andere reden belang kunnen inboezemen dan omdat er Nederlanders zijn, die er zich mede bezighouden en voor wie ze van gewicht blijken te zijn. Doch ook als de lezer, die wij ons denken, tot de voor eiken oningewijde verbazingwekkende uitspraak van Dr Kuyper komt. dat Dr. Vos en Ds Hogerzeil en de andere predikan ten en gemeenteleden te Amsterdam, die niet met de doleantie meededen zich van het bestaande kerkelijk instituut hebben afgescheiden en door het feit reeds dat zij niet meegingen, een nieuw synodaal instituut hebben in 't leven geroepen, dan zal hij die uitspraak volkomen wettig en natuurlijk vinden. Wij erkennen, uit het verband gelicht en op zich zelf genomen, is het een bewering die gemeenzaam gesproken, iemand draaierig zou kunnen maken; maar daar, in dien gang der redeneerinff in den oud gereformeerden gedachten kring, spreekt zij van zelf: alles sluit hier als een bus.

Gij zegt: het wïl er toch bij mij niet in; — wij zeggen dat ook; maar dit is de vraag niet. Niet de vraag is het of Newman u Van de waarheid van het R. C. niet of Kuyper u van de waarheid der doleantie overtuigt de vraag is, hoe zij zichzelven overtuigen van de waarheid van hun standpunt

En nog eens: een voordeel schijnt het ons, in meer dan één opzicht, den tegenstander te leeren kennen zooals hij is; wanneer hij zich voordoet op zijn best en zich toom in zijn kracht.

Dit waardeerend oordeel nu dunkt ons merkwaardig, én om de bekentenis, die het inhoudt, én om de consequentie, die er uit volgt.

Deze bekentenis toch is, dat zelfs de redactie van de Hervorming, eer ze deze brochure las, nog nimmer recht het wezen en streven der Doleantie had begrepen.

En de consequentie is, dat waar reeds de Hervorming, een theologisch blad, ons zoo volstrekt niet begreep, dit nog minder het geval kan geweest zijn met de leden der rechterlijke macht, die ten deze te oordeelen hadden; en dat derhalve de geslagen vonnissen niet die zedelijke waarde bezitten, die alleen bij genoegzame kennis van de zaak, waarover men te oordeelen heeft, bestaanbaar is.

KuypBR.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen