Uit de Pers.

Dr. Van Lonkhuyzen die wel eenige neiging schijnt te gevoelen om als censor morum — we zeggen maar niet: zedemeester, want dat woord heeft een hatelijken klank — de kleine vossen uit onzen kerkelijken wijngaard te vangen, heeft het pas in Hollandia over een nieuwen misstand gehad, het „preeken gaan op beroep."

Voor candidaten vindt hij dat volkomen geoorloofd, maar voor predikanten die reeds een gemeente bezitten, keurt hij het af.

Het opkomend kwaad dat ik bedoel is het preeken op beroep, zooals dat er tegenwoordig naar toe begint te gaan. Kan dfet een kwaad, een spel genoemd worden ? Die ons kerkelijk leven kent zal moeten toegeven, dat het wezenlijk niet zelden veel op een spel begint te gelijken. De inzet is dan de vacante gemeente, de spelers de predikanten die op beroep komen preeken, de eene zoekt soms al met meer handigheid dan de andere het spel te winnen. Of wil men het anders, de vacante gemeente is de begeerde maagd, hare liefhebbers zijn vele. Twintig, dertig predikanten coquetteeren met haar, om haar liefde te winnen. Door den overvloed van predikanten en het gering getal der openkomende grootere gemeenten, is dit een kwaad dat hand over hand toeneemt, en dat mij toch voorkomt niet gevoed, maar zooveel mogelijk voorkomen of tegengegaan moet worden.

Waarom ?

le. Deze wijze van doen is nadeelig voor de kerken. De vacante gemeente hoort soms dertig, veertig predikanten achter elkander (mij kwam ter oore van een kerk waar men nu een groslijst van 52 (twee en vijftigj gehoorde en geschikt geachte predikanten had) en daaruit moet een keuze gedaan. Het gevolg is meer dan eenmaal hopelooze partijschappen en verdeeldheid. De een in de gemeente zegt: ik ben van ApoUos, de ander: ik van Paulus, de derde ik van Cefas. Allen hebben zij iets voor. Lang reeds voordat de kerkeraad een nominatie heeft gemaakt, begeert, vraagt, oordeelt deze strooming in de gemeente dezen, gene strooming genen predikant. De kerkeraad is niet vrij meer in zijn doen. Men moet ten slotte zoowat alle stroomingen zien te believen, en de arme beroepene heeft alle kans straks aan geen enkele strooming te behagen. Men kenrt hem naast dengene dien men zelf in zijn gedachten had. Niet lang geleden zeide mij een broeder uit een vacante gemeente in een Geldersch stadje in vollen ernst, »dat de Heere hem en zijn medemanslidmaten toch een zware taak opgelegd had om van al die predikanten te keuren welke de beste was". Er hadden er reeds een twintig gepreekt en nog altijd ging en gaat de stroom daar door. Zoo komt men dan Zondags ter kerk niet meer om het Woord Gods te hooren, maar om den mensch te hooren, te keuren, te oordeelen. Men voedt zoo beginselen in de gemeente, die niet naar den eisch van het heiligdom des Heeren zijn. De eenvoudigheid van het hooren van het Woord Gods is weg,

2e, Ook daarin is deze wijze van doen nadeelig voor de kerken, omdat men een eenzijdigheid in 't leven roept, die zich wreken moet. Men gaat te uitsluitend op een enkele predikatie (misschien t een «stokpaardje") en de uiterlijke gaven af. Deze t laatsten mogen gewis niet ontbreken, en met name in een grootere stad niet, maar zij zijn toch niet een en al in een «herder en leeraar"van de kudde Christi, En voorts, menschen die buitenshuis zoo lief zijn, zijn thuis niet zelden lastige tirannen.

3e. Deze wijze van doen is niet minder schade lijk voor de predikanten. Dat een geheele reeks achter elkander in een vacante gemeente op beroep ga n preeken is beneden hun waardigheid. Dat proponenten op beroep gaan preeken ligt in den aard der zaak; zij »proponeeren'', tegenwoordig schijnen ongeveer alle predikanten te proponeeren. Zij «lieba'jgeln' met een andere gemeente, terwijl zij er een hebben, 't Is geestelijke prostitutie van zich zelven, en overspel tegelijk. Het kan niet anders dan de begeerte naar een andere gemeente opwekken en ontevredenheid met eigen gemeente nalaten.

En welke gevaren voor onoprechtheid, voor gekuasteldheid, voor het om menschen te behagen brengt het niet roet zich ! Er zijn er die we gekend hebben als geen ziertje gemoedelijkheid in hun geheele bestaan te hebben en die men in een vacante «gemoedelijke" gemeente zeer «gemoedelijk" kan hooren preeken; of die, hoewel nog in jeugdige kracht, spreken als waren zij stokouden; of die, hoewel gezond of vroolijk van aard, kermen alsof zij ik weet niet aan welke verborgen maag kwaal lijdende v/aren. Zeker, de kleuren in deze teekening zijn te dik; maar dat er geen voorbeel den van te vinden zijn die iets van deze teekening hebben, zal men niet kunnen ontkennen, in elk geval het gevaar is er in het preeken op beroep, dat men een dienaar van menschen wordt, dat men effect zoekt te bejagen. Te goddeloozer naar . mate men vromer preekt en godzaliger zich voordoet. En dan noemde ik nog niet de rhetorische kunstgrepen, welke meer berekend zijn op effect bij de hoorders, , dan op bediening van het Woord Gods,

Zeker, in het Herv, Kerkgenootschap treft men nog andere dingen aan. Al is daar het preeken op beroep in de regleaienten verboden, daar vraagt men een predikant of biedt men zich aan ter verandering van standplaats in de Kerkelijke Courant of andere bladen, alsof het koophandel ware. Om niet te spreken, hoe men daar soms zijn overtuiging verkracht en de gcê-gemeente bedriegt met woorden waaronder men zelf iets geheel anders verstaat, gelijk nog dezer dagen bleek uit hetgeen zeker Haagsch predikant in 't licht gaf; maar in de Gemeente des Heeren mag, zij 't al niet wat de waarheid betreft, dan toch ook niet wat de voorstelling der waarheid en de wijze van optreden betreft, van jagen naar effect, van eenigen onheiligen menschendienst sprake zijn.

4e. En wat moet het gevolg van dit preeken op beroep voor de eigen gemeen'e zijn van hem die er op uitgaat ? Moet het niet de liefde kwetsen, zoo niet breken, en moet het niet den band tusschen zulk een predikant en zijn gemeente los maken? Een predikant mag terecht liefde en trouw van zijn gemeente eischen, maar men geve die ook allereerst zelf.

En nu weet ik wel, dat men hetgeen ik in bovenstaande schreef niet mag generaliseeren. Lang niet alle gevallen van het preeken op beroep zijn zoo. Maar even waar is, dat het hoe langs zoo meer den boven geteekenden weg opgast. Vooral voor onze jongeren, waarbij er velen zijn die na , een paar jaar ergens gestaan te hebben wel gaarne een grootere gemeente zouden wenschen, liggen hier gevaren. In 't algemeen moeten weonsdiinkt me mijden voor den schijn alsof wij, jongeren, de oudere predikanten, die de hitte van den strijd gedragen hebben, op zij dringen. Het schijnt mij een misstand toe, als de ouderen in 't vergeetboek raken en de jongeren van de eene plaats naar de andere vliegen. Maar voorts komt mij heel dat preecken op beroep zooals het thans meer en meer geschiedt, voor een kwaad te wezen. Kerkeraden, brengt de predikanten niet in verzoeking, bedenkt, dat zij ook menchen, vol van zwakheid zijn, dat ook in hun hart de zaden van alle boosheid liggen, ook van begeerlijkheid, ijdelheid, zucht naar men schenbehaging. En ook dat niet alle predikantenkarakters even sterk zijn. Collega's, laat ons ons niet langer laten leenen voor zulk een exploitatie. Tweemaal heb ik me laten verlokken in afgeloopen zomer en najaar ook zulk een uitnoodiging op te volgen, ik heb toen genoeg gezien en gehoord. De uitnoodigingen die ik nog ontving, heb ik nu afge schreven, of reeds een enkele die ik aangenomen had weer opgeschreven. Ik doe er niet meer aan mee. Ik zie er kwaad in, of stijving vaneen kwaad.

Wat dan ?

Het radicaalste zou wel zijn, gansch het pieeken op beroep af te schaffen. Dat de kerkeraden weer gaan «hooren". Dan vinden zij de predikanten thuis, in hun gewone doen. Dan weten zij wat zij aan hen hebben. En meent men, dat ook de gemeente een predikant hooren moet, welnu, men verzoeke dan daarna twee of drie predikanten die men op zijn reis geschikt voor de gemeente gevonden heeft, liefst in een weekbeurt op te treden, zonder dat nochtans die enkele predikatie besiist, maar de gemeente meer op het advies van haar kerkeraad afga. Maar in geen geval late men in een vacature welke soms maanden en maanden gerekt wordt, geheele reeksen van predikanten «ter keuring" optreden. Men behelpe zich in dien tijd dan liever met emeriti predikanten, met declassispredikanten vooral (waartoe dienen de vacatuurdiensten ? ) met predikanten uit grootere stadsgemeenten, zoo de vacante kerk een kleinere is, met preeklezen enz. De vacature zal dan niet zoo lang duren.

En voor ons predikanten kan, " indien men niet op beroepen jaagt, maar wezenlijk voor zijn geweten meent van gemeente te moeten verwisselen, zulk een uitnoodig ng van een kerkeraad die ons thuis hoorde, en in ernst er over denkt ons te beroepen, niet zoo bezwaarlijk zijn als de wijze waarop wij nu door sommige vacante kerken gebruikt worden

Staakt dat spel.

Dat onze Justus van Effen met wat sterksprekende kleuren schildert, kan geen kwaad. Er is hier metterdaad een misbruik, dat afgekeurd dient te worden. En als er brand is, moet ge 't uw buurman niet al te kwalijk nemen, zoo hij wat hard aan de bel trekt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen