'Hier leert de natuur ons zelf den weg' - pagina 128

‘physica en werkelijkheid’

het einddoel daarvan in de verheerlijking des Naams van Hem, Wien gegeven is alle Macht in hemel en op aarde.’92 Gezien Sizoo’s kritiek op verschillende vormen van positivisme en instrumentalisme zal het niet verwonderen dat hij zelf een realistische interpretatie van fysische kennis voorstond. Om te ontdekken hoe hij daar invulling aan gaf volg ik de lijn van zijn (in druk 41 pagina’s tellende) referaat ‘Physica en werkelijkheid’, dat hij in bespreking gaf op de wetenschappelijke samenkomst van de vu op 10 juli 1940. In dit referaat schetste Sizoo opnieuw de ontwikkelingen in de fysica en de gevolgen daarvan voor een ‘realistische’ kijk op kennis. Hij gebruikte de volgende metafoor om de veranderingen duidelijk te maken: ‘De vergelijking [van het natuurkundig onderzoek] met de verkenningsvlucht boven het onbekende terrein gaat niet meer op. Zij moet vervangen door het beeld van den ontdekkingsreiziger, die in een dicht oerwoud, met het hakmes en bijl zichzelf een weg baant, maar dan ook zijn sporen daarin achterlaat, of die, per auto de woestijn verkennend zich zelf het zicht beneemt door wolken van opgejaagd zand.’93 Sizoo wilde niet bij kritiek op een naïef fysisch realisme blijven staan, maar ook niet doorslaan in een subjectivistische interpretatie van de fysica. Hij wilde komen tot een eigen christelijke standpuntbepaling en zou de stelling verdedigen dat fysische kennis ‘de resultante [is] der werking van subject en object beide, elk werkend naar zijn van God ontvangen aard’.94 Hij deed dit door allereerst een overzicht te geven van de verschillende opvattingen die er bestonden over fysische begripsvorming en over fysische wetten. Deze opvattingen beoordeelde hij door ze te confronteren met de geschiedenis van de natuurkunde. Sizoo bestreed de opvatting van de conventionalisten dat fysische begrippen slechts subjectieve, methodische ordeningsregels zijn van het denken over een verder ondoorgrondelijke wereld. De geschiedenis van de negentiende-eeuwse natuurkunde, die alle fysische verschijnselen in mechanische begrippen wilde vatten, maar uiteindelijk toch de elektrodynamische begrippen als zelfstandig moest erkennen, liet volgens Sizoo zien dat de natuur zich niet in een harnas liet dwingen. Ook het gegeven dat in de loop van de geschiedenis de inhoud van fundamentele begrippen als element, atoom, materie, kracht en energie was veranderd, was volgens Sizoo eerder een bewijs voor de

127

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen