"Aesthetisch" of "puriteinsch"? - pagina 6

man van het „Formproblem". De ouderwetsche scheiding van „vorm" en „inhoud" verwerpend, wijst hij op een „innerlijken vorm", als de eenheid van gedachte en uitdrukking des dichters: een idee van G O E T H E , die het weer gemeen had met SHAFTESBURY, die zelf daarmee den invloed toonde van P L O T I N U S . W A L Z E L beroemt zich ook „in dem Begriff synthetischer Literaturforschung seinen Fachgenossen ein gernverwertetes Schlagwort geschenkt zu haben" ) . Maar terwijl hij D l L T H E Y ' s levenslange streven om persoonlijkheid en historie in haar nauwen, noodwendigen samenhang te beschouwen, zonder nochtans de eerste te kort te doen, op litterair-historisch terrein verder tracht te verwerkelijken, blijft ook nog bij hem, en veel sterker bij anderen, de invloed nawerken van den uitersten individualist N I E T Z S C H E , die de historie den scheidbrief gaf 8). Van dezen is ook de onderscheiding in de kunst afkomstig van apollinisch en dionysisch 9), als modeleuze ons allen bekend; waar in lange reeks andere oude en nieuwe tegenstellingen aan werden gekoppeld : klassiek en romantisch ; klassiek-egyptisch (!); traditioneel-antiek en christelijk-germaansch; linear-malerisch; renaissance-barok; abstraktioneinfühlung; imagination plastique et diffluente; Erkenntnis- und Erlebnis- ' Naturen 1°). De theorie van polariteit kwam in zwang, in verschillende opvattingen; waarbij ook de Franschman CAZAMIAN instemming vond voor zijn formuleering van één psychologisch rhythme in alle Europeesche literatuur ' 1 ) . In het voorbijgaan merken wij hier op de „wederzijdsche verklaring der kunsten"; een idee, ook door W A L Z E L gepropageerd; goed, maar al te vruchtbaar gebleken in fantastische combinaties 12). 7

De oude philologische methode van literair-historisch onderzoek, descriptief-analytisch, en de nog oudere „dogmatische" moesten wijken voor een nieuwe van intuïtief aanvoelen en synthetisch inleven. RICARDA HuCH's Deutsche Romantik, G U N D O L F ' s Goethe, en bovenal B E R T R A M ' s Nietzsche waren sprekende voorbeelden. De laatste ging van dezen het verst: een „Versuch einer Mythologie" heet zijn boek. Meer dan een subjectieve voorstelling, de weerspiegeling in een bepaalden tijd, bereikt immers de geschiedenis niet. En zoo moet het ook: een legende, een

mythos 13). Nuchterder geesten bleven zich verzetten : de nieuwe methode zou tot onvruchtbaarheid gedoemd zijn, tenzij zij zich met de oude verbond. De goede vertegenwoordigers van het oude wisten trouwens ook al wel, dat indringen in den geest van auteurs en werk noodig was H ) . En de Katholieke V O S S L E R spotte bij H E F E L E ' s Dante: alweer een „psychologisches Erlebnis". De naarstig speurende vakgeleerden worden veracht; „gestalten" maar! 15) Kunst-, ook literatuur-geschiedenis zonder namen wordt nu een ideaal: om stroomingen en richtingen is het toch te doen 16). Dat de psychologische analyse, die de historisch-philologische in korten tijd zoozeer had achteruit gedrongen 17), v/eldra bij menigeen weer het veld moest ruimen voor haar jongere zuster uit Weenen, verwondert ons niet. Zij was, zoo scheen het althans, tot zooveel bekwaam, en stelde zich met zoo weinig tevreden 18). Maar ook de cultuurhistorische opvatting kon en wilde zich aansluiten bij D l L T H E Y . De milieu-theorie van T A I N E — veel ouder eigenlijk dan 8

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen