"Aesthetisch" of "puriteinsch"? - pagina 20

spronkelijken a v o n t u r e n - r o m a n v a n S. VAN H O O G S T R A T E N aan, n a a r het schijnt als b e t e r e p r o e v e in een niet zeer b e t r o u w b a a r g e n r e . H e t drama, als lectuur, sloten zij v o l s t r e k t niet uit. Z i j s c h r e v e n er zelf w e l ; zooals R E V I U S zijn Haman ). In de prozakunst n a m e n de G e r e f o r ­ meerden reeds d o o r den Staten-Bijbel een e e r s t e plaats in. N i e t zonder kunst w a s o o k v e e l stichtelijk w e r k . M A R N I X ' invloed bleef. E n pittig proza, v e r h a l e n d en b e t o o g e n d , schreven D E B R U N E , HEERMANS, C A T S . D e veelschrijvende t h e o l o o g F . RlDDERUS v o n d o o k n o g den tijd v o o r zulk w e r k , novellen b e v a t t e n d naast m o r a a l en historie. W a t geschiedenis betreft, H O O F T v o n d zijn beste n a v o l g e r s in predikanten, o o k G e r e f o r ­ meerde. E n zou de lectuur v a n B R A N D T s De Ruyter o f v a n M O N T A N U S ' verschillende geschiedwerken litterair niet minstens zooveel w a a r d e h e b b e n gehad, als die van de Afrikaanse Sofonisba o f den Vermaakelijken Avantutier? Men kan moeilijk v a n de N e d e r l a n d s c h e puriteinen zeggen, in den trant v a n w a t wij v a n de E n g e l s c h e hoorden, dat zij de volkslectuur b e p e r k t e n tot Bijbel, m a r t e l a a r s b o e k , C A T S en stichtelijke t r a c t a t e n . Ik wil h i e r v o o r niet ophalen van de g r o o t e belezenheid, in klassieken en allerlei modernen, van mannen als H U Y G E N S en C A T S zelf, al a c h t e n kenners van M l L T O N het wel van b e l a n g , bij dezen d a a r o p te wijzen. M a a r o m d a t het een predikant, een ijveraar v o o r de „praktijk der g o d ­ zaligheid" betreft, en tegelijk o o k de eenvoudige v r o m e n , maak ik u o p m e r k z a a m o p de v o o r volkslectuur b e s t e m d e Verhemelde Ziele ( 1 6 5 8 ) van D s . SlMONIDES, w a a r i n Jezuieten w o r d e n geciteerd en oude K a t h o l i e k e m y s t i e k e n : S. B E R N A R D , S. F R A N C I S C U S , X A V E R I U S , L O Y O L A ; niet alleen C A T S , D E B R U N E en H U Y G E N S , m a a r o o k W E S T E R B A E N , en met bijzonderen l o f B A R L A E U S ; H O O F T als ,,'t hoofd der p o ë t e n " , met ERASMUS en LiPSIUS. E n o o k V O N D E L , schoon deze zonder zijn naam. 55

W a r e n die puriteinen met de litteraire ideeën en v o r m e n toch niet a c h t e r ? I n t e g e n d e e l : zij gingen in meer dan een opzicht v o o r a a n . W i j zagen reeds, dat SlMONIDES — en het geldt in het a l g e m e e n v o o r de mystiek-aangelegden — o o k in de middeleeuwen nog aansluiting v o n d e n . H e t lijkt haast romantiek. D e pleiters v o o r rijmlooze, klassieke verzen, honderd en meer jaren v o o r ze mode w e r d e n in Duitschland — en bij ons — w a r e n B R A N D T , en de G e r e f o r m e e r d e predikanten GODDAEUS en MARTINIUS. W a t v a n meer b e l a n g is, de d w a a s h e i d van klassiekheidensche m y t h o l o g i e in de kunst v a n christenen h e b b e n zij van den a a n v a n g a f b e t e r doorzien dan alle anderen. W a t V A N G O E N S d a a r ­ o m t r e n t n o g w e e r in 1 7 6 5 moest b e t o o g e n , wisten zij reeds in 1 6 6 0 en d a a r v o o r . B e l a n g r i j k e r n o g : zij s c h o n k e n a a n d a c h t a a n den b u r g e r en den b o e r , aan het volk, n o g anders dan als o b j e c t en milieu en publiek v o o r s c h o u w b u r g - k l u c h t e n . E v e n a l s in E n g e l a n d , v o o r z a g e n zij het v a n g o e d e literatuur, n a a r zijn behoefte. W e l k een verspreiding v a n C A T S , v a n S L U I T E R , C A M P H U Y Z E N , L O D E N S T E Y N , L U Y K E N ! M e t Economische Liedjes en Liederen voor den Boerenstand k w a m e n W O L F F en D E K E N op het einde der 18de e e u w de „ g e m e e n e burgerluiden", „den A m b a g t s man, den B o e r , de Werkmeid", welwillend t e g e m o e t : „ z o g e n a a m d e Geestelijke L i e d e r e n " hadden zij al g e n o e g , meenden zij, — aan die v a n G E L L E R T , v e r t a a l d d o o r G R A V E . D a t volk had e c h t e r al eenige kennis aan poëzie, oudere, niet zoo uit de h o o g t e neergelaten, en niet zoo kinder-

22

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen