"Aesthetisch" of "puriteinsch"? - pagina 8

zwichten v o o r h o o g e r e b e l a n g e n . B e t e r g e e n M i c h e l A n g e l o , dan g e e n s c h a a m t e , zegt K Ü N Z L E 25). II. D i e R o o m s c h e klanken w a r e n v o o r een G e r e f o r m e e r d o o r v e r t r o u w d e r , dan al w a t wij tot n o g t o e v a n a n d e r e D u i t s c h e r s h o o r d e n . O o k w a a r dezen o v e r G e r e f o r m e e r d e literaire o p v a t t i n g e n spreken, blijkt v a n g e e n c o n t a c t . E e n F r a n s c h Z w i t s e r m o g e nog het Calvinisme bijzonder v r u c h t b a a r a c h t e n v o o r „la littérature p e r s o n n e l l e " , o m d a t zijn belijders d o o r hun godsdienst g e w o o n w a r e n , „hun hart te p e i l e n " 26) — bij de D u i t s c h e literatuur-historici vindt deze religie en w e r e l d b e s c h o u w i n g thans w e l v e e l belangstelling, m a a r hun persoonlijke w a a r d e e r i n g is en blijft, dat „der K a l v i n i s m u s " aan b e s c h a v i n g en letteren altijd ten zeerste in den w e g heeft g e s t a a n . D a t blijkt uit verschillende publicaties o v e r E n g e l s c h e puriteinen en E n g e l s c h e letteren. H e t minst r e k e n ik daarbij met de stukken, die n o g altijd gewisseld w o r d e n in w a t ik bijna „den M l L T O N o o r l o g " zou willen n o e m e n . W a n t die is i n t e r n a t i o n a a l ; en aan h e t g e e n v o o r mijn stelling het meest bewijzen zou, wijdt niemand ernstige a a n dacht 27). D e n eersten a a n v a l o p M l L T O N deed de Z w e e d LlLJEGREN ( 1 9 1 8 ) . M l L T O N loog herhaaldelijk terwille v a n zijn eigen g l o r i e ; hij w a s een zelfzuchtige, t r o t s c h e r e v o l u t i o n n a i r ; v e e l meer stoïcijn en macchiavellist, dan calvinistisch puritein, 'n „ H e r r i s c h e N a t u r " , die, desnoods, t e g e n g r o f b e d r o g niet opzag. Z i j n G o d w a s een politieke G o d . Z i j n Satansfiguur, daarin beeldde hij zichzelven uit. H e t op n a u w keurig o n d e r z o e k g e g r o n d b e t o o g zit g o e d in e l k a a r ; m a a r e n k e l e z w a k k e plekken kunnen d o o r gissingen en onderstellingen niet z ó ó w o r d e n v e r sterkt, dat de conclusies niet z e e r w a n k e l lijken te staan. E e n N e d e r landsen K a t h o l i e k g e l e e r d e v e r h e u g t zich, dat de o o g e n nu eens o p e n g a a n v o o r h e t wezenlijke k a r a k t e r v a n M l L T O N , die g e e n Christen, m a a r v e e l e e r pantheïst w a s ; m a a r o n r e c h t v a a r d i g vindt hij, dat L l L J E GREN zijn a a n k l a c h t tot een requisitoir m a a k t t e g e n heel h e t C a l v i nisme 28). D a t M l L T O N v a n ouds reeds gold als een v o o r b e e l d v a n christelijke inspiratie, dat hij een steun w a s v a n het religieuze l e v e n in de 18de eeuw, dat hij g r o o t e n invloed o e f e n d e in christelijken zin o p de romantiek, zelfs dat JOHN W E S L E Y hem b e w o n d e r d e en ter lezing a a n b e v a l , l e g d e hier weinig g e w i c h t in de s c h a a l 29). M a a r juist de D u i t s c h e r s konden o v e r het algemeen den ouden M l L T O N nog niet o p g e v e n . O p MUTSCHMANN na, die den Z w e e d v e r voorbijstreeft. E e n symptomatisch g e v a l . In Der andere Milton, Milton und das Licht, Toland und Milton bewijst MUTSCHMANN, die niet v o o r niets kennis heeft a a n N l E T Z S C H E en F R E U D , d a t de g r o o t e puritein w a s een lichts c h u w e albino met ernstige p s y c h i s c h e defecten, die v o o r zijn minderw a a r d i g h e i d s g e v o e l c o m p e n s a t i e zocht in zijn wil tot macht. Z i j n b e w i j s v o e r i n g , die n o o i t hapert, is interessant, m a a r ik m o e t ze v o o r b i j g a a n . D a t T O L A N D M l L T O N uitgaf, t o o n d e hem, dat deze zijn w a r e n a a r d h e r k e n d had, w a n t bedektelijk wilde hij z ó ó zijn atheïsme p r o p a g e e r e n . M a a r v o o r , o f d o o r de oude puriteinen, en de n i e u w e r w e t s c h e als MACAULAY, is d e w a a r h e i d a a n g a a n d e M l L T O N altijd v e r v a l s c h t . Z o o v e r MUTSCHMANN 30).

10

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen