1918 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 28

20

Overigens komt men met speculatieve beschouvk^ingen omtrent voorstellingen van middel en doel niet verder. De hoofdzaak blijft ten slotte de bestudeering der instinkten zelf en de vaststelling van hun oorzakelijken samenhang met prikkels uit de omgeving, uit het lichaam van het dier zelf en anderzijds de samenhang der afzonderlijke instinkthandelingen met elkaar. De experimenteele studie omtrent dit laatste bij de lagere gewervelde dieren bracht mij er toe, ook datgene, wat men gewoonlijk ervaring of gewoontevorming bij de dieren noemt als instinkten op te vatten. De vraag is dus nu of het juist is dat ook aan de ervaring of gewoontevorming bij het dier een psychisch proces ten grondslag ligt, dat in zijn kenmerken met een instinkt overeenkomt. 2. Ervaring. Reeds boven werd erop gewezen hoe volgens vaste wetten bij elk instinktief proces de ééne handeliug de andere volgt, waarbij blijkbaar de prikkels bij de eene handeling ondervonden en de uitgevoerde bewegingen zelf bepalen, welke handeling zal volgen. Dergelijke handelingsreeksen kan men van de eenvoudigste tot de gecompliceerdste aantreffen. Zeer fraaie voorbeelden vindt men bijv. bij het ontvluchten van schadelijke prikkels. Sommige dieren versnellen meer en meer het tempo van hun beweging, andere veranderen de richting, andere reageeren achtereenvolgens met totaal verschillende bewegingstypen. In al deze gevallen hangen de latere instinktieve handelingen van de vorige af. Deze handelingsreeksen treft men zelfs bij de laagste organismen aan. STENTOR bijv. een eencellige, reageert op een geringe mechanische prikkel met contractie, op een volgende prikkel met een contractie en opvolgende zijwaartsche beweging, op een derde prikkel met wegzwemmen. ') Op een vierde prikkel, aan het dier toegebracht, nadat het zich opnieuw heeft vastgezet, reageert het nu direct met wegzwemmen, onder voorbijgaan der vroeger hieraan voorafgaande vluchtbewegingen. Men heeft dit gedrag van STENTOR wel eens gewoontevorming genoemd en erop gewezen, dat de ervaringen bij de vorige prikkels opgedaan hun invloed hebben doen gelden. Dit laatste nu is stellig het geval, maar geldt voor al de opeenvolgende handelingen van alle instinkten. Een der meest alge•) H. S. JENNINGS. Die niedere Organismen, ihre Reizphysiologie und Psychologie.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen