1926 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 38

30 Hier was immers keus, keus om al of niet te doen, terwijl bij da physische verschijnselen geen keus is, geen keus kan zijn, en ook geen wanorde kan wezen. Wij moeten dus wel een plaats opeischen voor het ingrijpen van de wil, voor de handelingen van dier en mensch; er blijft voor den mensch een vrije wil over, die hij gebruiken kan ten goede en ten kwade, niet voorbeschikt van eeuwigheid tot eeuwigheid in den keten van oorzaak en gevolgd der physische verschijnselen. Zou de geest dan energie kunnen scheppen? Bergson beantwoordt deze vraag bevestigend; echter de hoeveelheid energie kan zoo klein zijn, dat zij met ons instrumentarium niet geregistreerd kan worden, terwijl het effect enorm kan wezen, zooiets als de vonk in een kruitvat. Wij moeten dus beginnen met het erkennen van de geest als zelfstandig werkend subjekt. Het psychische in deze wereld staat niet buiten haar of naast haar, maar staat midden in haar, en doet overal en steeds dóór zijn invloed gelden. Dit psychische komen wij overal tegen waar beleefde materie is, waar keus is. Professor Buytendijk beschrijft in zijn werkje over dierpsychologie het gedrag van de amoebe, hoe deze weet te zoeken, en hoe zij weet te ontwijken. Bergson gelooft, dat dit psychische, la conscience, ook bij de plant te vinden is, echter is dit hier latent. Hier staan wij nu voor eene moeilijke kwestie; want welke handelingen zijn van zuiver mechanische aard, en bij welke moeten wij aan het immaterieele een plaats geven? De mechanische wereldbeschouwing heeft ongetwijfeld veel vruchten gedragen, want vóór dien was er bijna geen prikkel om tot onderzoek der verschijnselen te komen. Vóór Descartes werden alle verschijnselen van het levend lichaam verklaard, als vloeiend uit de ziel; zoo ontwikkelde de ziel in de lever een galafscheidend vermogen. Met Descartes begint de kentering, men vergelijkt het feit, dat de kat miaauwt als ik haar op de staart trap, met het feit dat de piano geluid geeft, als men de toetsen neerslaat. Descartes splitst dan ook het heelal in twee helften, de stoffelijke, welke zich kenmerkt In uitgebreidheid, vorm, grootte en beweging; en de geestelijke.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen