1933 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 16

10 rakter zullen verraden. Zoo is het begrip organisme een zuiver teleologisch begrip, en niet minder dat der ontwikkeling, dus ook der biologische ontwikkeling. Immers de vroegere vormen worden gewaardeerd in betrekking tot de latere, „oudere" organismen gezien als voorstadia der „jongere", en zoo staat de geheele beschouwing in het teeken van de huidige levensvormen, van waaruit alle voorafgaande worden geduid en begrepen. Ja zelfs het begrip van de mechanische eenheid der machine is teleologisch van aard. Want ook hier sluiten de deelen zich aaneen tot een geheel, en nooit, maar dan ook nooit zal men komen tot een juist begrijpen van alle ineen passende onderdeelen, en van de geheele machine, dan met behulp van de ééne functie van het geheel, waartoe de technicus haar construeerde. Men kan het bedrijf van een moderne fabriek in alle finesses bestudeeren, maar niemand zal het waarlijk doorzien, als men niet weet, waartoe het geheel ten slotte den eigenaar dient. Binnen al deze begrippen is dus de bepaling doelmatig als van het ingepast zijn van het deel in het geheel, het zich voegen naar de functie der totaliteit, principieel aanwendbaar. Geen enkele diepere natuurbeschouwing, geen enkele beschrijving van de innerlijke structuur der natuur, komt dan ook, zooals nog nader zal blijken, zonder het begrip doelmatigheid uit. Hierover zullen de volgende beschouwingen zich nog nader bezinnen. Het is echter goed reeds hier een door Kant voorgestelde indeeling te treffen van al die doelmatigheidscatcgoriën, om onoverzichtelijkheid en verwarring te verwdjderen. Kant onderscheidt namelijk een uitwendige en een inwendige doelmatigheid. De groote rivieren zijn een geschikt middel voor het onderling verkeer der volken; het gras is een uitnemend voedsel voor verschillende plantenetende viervoeters; de dierenvacht dient den mensch tot bescherming tegen de koude; de zuurstof uit de atmospherische lucht is voor zijn organisme onmisbaar; de zon geeft het oog licht; de bacillus radicicola den lupinen stikstofverbindingen; ziedaar vele doelmatige samenhangen, waarin de anorganische natuur het organische leven dient of binnen het rijk der levende wezens de eene sfeer nuttig is voor de andere Deze doelmatigheid noemt Kant een uitwendige, waartegenover de doelmatigheid van de innerlijke structuur van elk organisme als een inwendige wordt gesteld. Het

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen