1941 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 98

86 geen grens tusschen het physische en het plantaardige erkent, zal er eventueel bij het psychische, of anders nóg ,,hooger", een analoge grens liggen, die een mogelijk determinisme dan beperkt tot het physische èn het organische, eventueel ook nog het dierlijke beneden-menschelijke, een zuiver determinisme kan slechts de consequente materialist of iemand van een stof-geest-zonder-wisselwerkmg"--systeem overhouden) Hiermee willen we ons vooiondeizoek betreffende de vraag naar het determinisme afsluiten Een puntje is nog eenigszins m het onzekere gebleven bij dat vooronderzoek, dat is de questie van het tijdsbegrip, dat gebruikt w o i d t m de definitie van het strenge determinisme maar die questie komt terug — N u overgaande tot de vraag zelve, of liever tot de beide vragen n 1 die n a a r het ,gedetermineerd m ruimeren z m " en dat ,in engeren zm wil ik dadelijk vooropstellen, dat het tweede het eerste vooronderstelt te weten het strenge determinisme onderstelt de wiskundige beschrijfbaarheid Omgekeerd niet Kohnstamm bijvoorbeeld, m zijn bovengenoemde studie, onderstelt nog het eerste en spreekt dienovereenkomstig van de wereldlijn — dat is de meetkundige beschrijving van al het phyfaisch gebeuren —', maar ontkent het tweede zijn wereldlijn is onberekenbaar — dat IS de ontkenning van het (strenge) determinisme D a t dit determinisme hier berekenbaarheid beteekent (een berekenbaarheid-m-piincipe) is duidelijk '') wat zou het anders willen zeggen dat uit het physisch gebeuren van nu de verdere ontwikkeling volgf! D a t zij er op volgt, en dat er maar éen ontwikkeling op volgt IS al te duidelijk dat kan de bedoeling niet zijn Als uit een wiskundig gegeven — ik sta op het , klassieke" standpunt der wiskundige beschrijfbaarheid — als uit een wiskundig gegeven, bijvoorbeeld een (willekeurig kort) stukje wereldlijn een ander wiskundig gegeven volgt n 1 de heele verdere wereldlijn dan kan dit verband van er-uit-volgen toch niet wel anders zijn dan eveneens u iskundig van a a r d welnu, zulk een wiskundig verband noemt men berekenbaarh^d M a a r wat nu mdien die basis, dat vooronderstelde der wiskundige beschrijfbaarheid ( w a a r n a ik dan nog te kiezen had berekenbaar of niet berekenbaar) wat als die basis zelfs ons ontviel' D a n weet ik aan het strenge determinisme überhaupt geen exacten zm meer te geven! Ik vraag maar weer w a t zou het moeten beteekenen dat mt het gegeven physisch gebeuren, ik noem het physisch moment", de verdere ontwikkeling volgt'' T o c h op z'n mmst dit dat op dat physisch moment maar een ontwikkeling kan volgen als er geen w o n d e r gebeurt D a t er maar een ontwikkeling op kan volgen, wil nu op z'n beurt weer zeggen, dat, als ik een precies gelijk physisch moment eens meerdere malen verwerkelijkt had er m al die gevallen een precies gelijke ontwikkeling op zou volgen M a a r w a t is dat een

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen