1942 Extra aflevering Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 79

73 min verklaard, maar men zou haar w a t eenvoudiger a a n v a a r d hebben W a n t dat is het w a t Boyle met al zijn rationalisme tenslotte toch doet! Z e g t men- ,,De natuur werkt op de wijze, die de uit de natuur of Rede het meest past", dan antwoord hij ,,Zoek hoe mt de Rede? de dingen zijn en niet of dat het gemakkelijkst is voor ons begrip G o d ' s kennis is oneindig transcendent aan de onze, Hij werkt naar eigen onmetelijke wijsheid W a a r om zou HIJ letten op maat en gemak van het menschelijk b e g r i p ' " i ) Hiermede raakt hij de Cartesianen weer, w a n t zij fundeeren hun heele stelsel juist op de menschelijke rede Zij brengen a h w door hun eigen rationeele deducties de wereld zóo voort als de rationeele Schepper die ook inderdaad voortgebracht heeft Als er dus van overschatting der Rede en aanmatiging sprake is, dan is d a t zeker niet bij Boyle, die eenvoudig, met behulp van zintuig en verstand, wil constateeren hoe het geschapene is, ook al blijkt het slechts ten deele te vatten voor onze Rede en ten deele ver buiten het bereik daarvan te liggen H o e wij het ons indenken is voor Boyle met van belang Descartes echter moge dan heel devoot de goddelijke doeloorzaken met uit de natuur willen aflezen, de goddelijke werkoorzaken haalt hij uit de menschelijke rede! Deze merkwaardige tegenstrijdigheid schijnt Boyle wel aangevoeld te hebben, als hij zegt, dat ,,Descartes God toch wel bewijst uit een aangeboren idee van Zijn bestaan, een stempel in onze ziel W a a r o m " , vraagt Boyle, ,,dan ook niet een stempel buiten ons, m de n a t u u r ' " Hier hebben we de tegenstelling van rationalisme en empirisme op theologisch gebied overgebracht T r o u w e n s , die tegenstelling gaat nog verder Descartes wil een begrijpelijke wereld; Boyle wil het even vurig en hij laat niet na in geestdriftige bewoordingen het rationeele van zijn wetenschap en van zijn religie te prijzen Echter, de ervaring drijft hem steeds weer tot de erkenning van veel OAzbegrijpelijks ,,A1 zou deze wereld begrijpelijk zijn", zegt hij tenslotte, ,,dan blijft toch nog de vraag W a a r o m juist d e z e ' " -) En d a a r m e d e zijn we terug bij ons uitgangspunt van Boyle's kritiek op Descartes • , Descartes beperkt G o d ' s plan tot een door ons kenbaren opzet" 3) Descartes' Er is nog een punt w a a r o p Boyle Descartes bebchijnbare strijdt, maar dat ligt op zuiver theologisch gebied verder ontmaskerd. Descartes zegt ,,Wij kunnen G o d ' s doeleinden niet begrijpen, tenzij Hij ze ons zelf (op bovennatuurlijke wijze) o p e n b a a r t " en , al moge het zedelijk gesproken juist zijn 1) Exp N Ph I 451. -) Een soortgelijke opmerking bij Kepler die zegt, dat , een vergelijk.ng van werelden geen zin heeft (Exp N Ph , I, 451) •") F i n , IV, 518

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen