1942 Extra aflevering Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 49

43 Hierop antwoordt Boyle, dat in physische kwesties dikwijls benaderende bepalingen voldoende zijn. T r o u w e n s d e wiskundigen zelf werken bij hun behandeling der hydrostatica ook met benaderingen, w a n t het oppervlak van water is, strikt gesproken, niet vlak, maar bolvormig en twee loodlijnen snijden elkaar eigenlijk in het middelpunt der aarde. H e t tweede b e z w a a r is volgens Boyle ernstiger: Experimenten zijn niet noodig ter bevestiging van verklaringen, w a n t als de redeneering scherp is, zal elk rationeel mensch in hydrostatische kwesties overtuigd moeten geraken. Boyle weerlegt dit als volgt: In de zuivere wiskunde is strenge bewijsvoering zonder raadpleging van het experiment voldoende; de postulaten, w a a r o p de demonstratie rust, worden algemeen als noodwendig aanvaard. M a a r in physische kwesties is vergissing in de onderstellingen mogelijk en zelfs al twijfelen w e niet aan de juistheid der redeneering, dan zullen we tóch twijfelen aan de conclusie, omdat we twijfelen aan het uitgangspunt. H e t zintuig moet dus geraadpleegd worden over de dingen, die onder het bereik ervan vallen en we moeten door proefnemingen onderzoeken of we geen fout gemaakt hebben in onze hypothesen of redenecringen. Zelfs Stevin, de belangrijkste moderne schrijver over hydrostatica, bevestigt zijn mathematische bewijzen door mechanische experimenten ( H y d r . Par.; II, 411^—412). Boyle's weerlegging komt dus neer op zijn stelling, dat de scherpste redeneering omver geworpen wordt door één feit er tegen. § 8. W i s k u n d e en Ervaringswetenschap. Boyle's eigen bijdrage tot de toepassing der wiskunde in de n a tuurwetenschap is zeer gering. Hij heeft slechts de door anderen gevonden wetten door nieuwe proeven bevestigd óf proeven gedaan, die van qualitatief karakter zijn. Hij stelt geen zuiver beschrijvende mathematische wetten van het type van de wet der lichtbreking op en nog minder komt hij tot deductieve wetten van het type van de val- en de stootwet i ) . H e t past volstrekt niet in zijn wetenschappelijke '^t'^t ^d"T''^''' methode om apriori, door een formeele mathematiwisifundige ^^^^ redeneering, uitgaande van bepaalde axioma's, beschrijving. een wet op te stellen als die van den vrijen val. Boyle zit te veel aan de reëele waarneming vast om een ideëele wet te kunnen formuleeren. In dit verband is interessant, dat het eenige bezwaar, dat hij tegen Pascal's T r a i t e heeft, is, dat daarin experimenten beschreven worden, die niet werkelijk uit te ^) Het spreekt haast wel vanzelf, dat Boyle er in het geheel niet toe komen zal een wiskundige ,,metaphysische" verklaring te geven. Een poging als die van Kepler om door wiskundige speculaties het grondplan van het heelal te leeren kennen (zie R. Hooykaas, Het hypothesebegrip van Kepler, Orgaan 1939, p. 49) rekent hij tot de buitensporige meeningen (extravagant opinions, Math.; Ill, 156).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen