1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 28

22 eft wees daarbij op de illustere voorbeelden van Huygens en Newton, die mathematische bewijsvoering aan experimenteerkunst paarden 81). Het standpunt van de Hollandsche physici: Boerhaave, s' Gravesande, Musschenbroek en hun leerlingen, kan als een rationeel empirisme gekenschetst worden. Vooral aan de experimenteele methoden hebben zij groote aandacht geschonken; ondanks hun kritische houding, stellen zij vertrouwen in de conclusies uit het experiment en willen zij, zij het ook voorzichtig, de analogieredeneering toepassen. Ook aan de mathematische redeneering kennen wij groote waarde toe; echter moet het uitgangspunt daarvan de waarneming zijn; de wiskunde mag niet pogen zelf de grondslag der natuurkunde te worden. Zoo is elke wiskundige metaphysica hen vreemd en blijven zij vol vertrouwen op de mogelijkheid van een juiste, rationeele ervaring-wetenschap, een vertrouwen, dat ze tenslotte ,,metaphysisch" fundeeren in hun christelijke overtuiging ^2). De systeemgeest van het newtonianisme.

Het cartesianisme was reeds spoedig aan het verwateren, vooral bij de chemici, die neiging' hadden om plausibele verklaringen in plaats van strenge deducties te geven, temeer daar het in de praktijk onmogelijk bleek in de oneindige verscheidenheid der chemische verschijnselen een strenge wetmatigheid bevestigd te zien. Ook toonden de cartesianen op den duur meer waardeering voor het experiment dan Descartes zelf, dat blijkt o.a. bij de Volder in Holland, Rohault en Fontenelle in Frankrijk. Het newtonianisme verwaterde eveneens en ging daarbij in tegenovergestelde richting. Ook daar is dat verschijnsel het best te merken bij de chemische aanhangers. Zij voegden ,,redeneeringen", die niet op voldoende ervaring berustten, aan de empirische feiten toe. Newton wilde slechts waarnemingen en hun mathematische formuleering geven, dus geen nieuw ,,systeem" opbouwen. Zoo zag ook Voltaire het: men spreekt volgens hem ten onrechte van ,,newtonianen", ,,de waarheid heeft geen partijnaam" ^3). Newton's systeem onderscheidt zich volgens tijdgenooten van alle andere, doordat het niets ver^M Brunet, op. cit. p. 96. ^) MusfiiChenbroek, op. cit. p, IV; s' Gravesande, Phys. elem. p. I; p VIII. , '') Mornet, Les sciences de la nature etc, p. 85.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen