Het positivisme van Ernst Mach en de ontwikkeling der moderne physica - pagina 32

30 Jordan's instinct wijst hem dan blijkbaar niet de zintuigelijke gewaarwording, maar de experimenteele feiten, of, zooals hij ook zegt, de experimenteele waarnemingen en ,,Erlebnisse", of, weer elders, de ,,physikalische Messungerlebnisse", als de positieve basis der physische kennis. Wij zien hierin weer een bevestiging van onze zoo straks geponeerde stelling, dat de ontwikkeling der moderne physica zich op het niveau der experimenteele empirie heeft voltrokken, maar merken verder op, dat het afwisselend en door elkaar heen gebruiken van de termen ,,experimentelle Feststellung", ,,experimentelle Beobachtung" en ,,experimentelle" of ,,Messungs-Erlebnisse" aan de duidelijkheid van Jordan's bedoeling niet ten goede komt. Het wil ons dan ook voorkomen, dat een theorie der physische kennis, zelfs op gevaar af zich in het oeverlooze te verliezen, toch niet zal mogen nalaten, gelijk Jordan doet, de hier gebruikte begrippen experimenteel feit enz. te analyseeren. Wanneer men bedenkt, dat Jordan nu eens het atoom, met zijn kernladingsgetal, energieniveaux en overgangswaarschijnlijkheden onder de experimenteele feiten rangschikt, en dan weer het atoom een hulpbegrip tot ordening van experimenteele feiten noemt, dan is dit reeds voldoende om te doen zien, dat een nadere analyse van het begrip experimenteel feit niet achterwege mag blijven ~5). Dat daarbij aan den dag zal moeten treden, dat het experimenteele feit nooit een onmiddellijk gegeven is, dat het steeds met de theoretische interpretatie is verbonden, dat het eerst wordt verkregen met gebruikmaking der viervoudig verbonden methoden van analyse en synthese, deductie en inductie, op de basis van algemeene vóór-onderstellingen, zoowel omtrent onze kennis als omtrent de natuur, hebben wij in het voorafgaande reeds als onze meening te kennen gegeven, welke meening overigens in het geheel niets nieuws brengt, aangezien ze reeds herhaaldelijk door anderen werd uitgesproken en door argumenten gestaafd '^'')Een verschil tusschen Mach en Jordan schijnt voorts te bestaan ten aanzien der plaatsruimte, die zij aan de religie willen laten. Jordan is namelijk van meening, dat juist van de positivistische opvatting uit zich geheel nieuwe mogelijkheden voordoen om het religieuze denken, zonder tegenspraak met het wetenschappelijk denken, zijn levensruimte te verzekeren. Het positivisme verklaart immers de experimenteele waarnemingen en ,,Erlebnisse" voor de eenige werkelijkheid van den physicus. Maar deze beperking houdt, volgens Jordan, tevens in de erkenning, dat er nog geheel andere, waaronder ook religieuze, ,,Erlebnismöglichkeiten" kunnen zijn. Aan dit ,,auszerphysikalische Erleben" schijnt Jordan in het bijzonder in de onbewuste psychische lagen ruimte te willen verzekeren. Men kan moeilijk nalaten hierbij te denken aan Mach's uitspraak, dat de religieuze voorstellingen in de donkere, instinctieve gedachtenreeksen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen