De Gereformeerde Kerken in Centraal-Europa.

Czecho-Slovakije.

IV.

Na een vluchtig bezoek aan Weenen, alwaar schier uit alles wreede armoede en ellende sprak, voegden zich te Praag. de beide leden die Zwitserland hadden bezocht, weer bij het derde lid MacidonaJd Webster. Van toen af reisden zij' te samen, om' zoo mogelijk' ©en gemeenschappelijk oordeel zich te kunnen vormen over de heerschende toestanden. Meestal namen _zij; 1© samen** deel aan oipenbart© besprekingen, aan eonferenties: of aan een mieer afzonderlijk onderhouid. Steeds waren zij' bezet. Zoo namien zij' o.a. deel aan ©en samenkomst vaii vertegenwoordigers van de Evangelische 'kerken van Bohemen, speciaal belegd met het doel om stappen te doen, waardoor m'sn kon ko'men tot de wederopnami© en uitbreiding van het werk der Bij'belverspreiding onder die auspiciën van het Schoitsch© Nationale Bijbelgieinoolschap', in opdracht waarvan zij! moesten handelen. Ook hielden zij een sam'enköimst met ambitsdragers en leden van de Vereenigde Evangelische kerk van Czechische Broederen, waardoor zij vernamen hoezeer voor Czecho-Slovakij'O de omstandig'hed'en waren veranderd len welke bizonider gunstige gelegenheid aan de Kerk' ia, steden en dorpen geboden werd om ide vroögera gehechtheid in Bohemen en Moravië aan de beginselen der Hervorming vreter tot ontwaking te doien komen. Tot versterking barer krachten hadden zidh in de laatst© maanden meer idan tien-duizend leden bij; haar ggvoiegd en da-t uit alle standen ©n rau'gen der maatschappij, zoowel hoogleerar'en, onderwij'zers', en die offioieele posities innamen, uit hoogsit beschaafde en invloedrijke kringen, als uit de Wereld vanj den werkenden stand. Overal werd gezien hoe men tegenover , de kerk, haar belijdenis, werk en idealen een landëre, ©en meer welwillende houding innam. Zop'wel de naam en gedachtenis, als de gfeschriften van Johannes Huss weriden ia 'eerbiedige herinnering gehoiuden. Binnen d© Roomsche kerk begon verdeeldheid te heerschen en .ziji verloor steeds meer in popularileili. Sedert 1918 heeft meer 'dan e©n half millioen leden haar altaren verlaten. Meer dan honderid priesters hebben zidh met een getal van honderd vijftig 'duizend leden van haar afgeisoheiden ter formeering van de Czecha-Slovaldscih© Nationale Kerk; deze, allen bedoelen een kerkformati© niet ongelijk aan die der Oud-Katholieke Kerk en staan allerminst vijandig tegenO'ver de Evangelische Kerken.

Niet minder dan vijftien honderd priesters hebben een smieekschrift tolt het Vaticaan gericht niet het v©rziaek tot hervorming, opzichtens het gebruik van de landstaal, opheffing van het verbod voor de geestelijken om te 'trouwen, deelname van' d© leeken aan de ciommunie onder de beidei gestalten van brood en wijn — ©en© oveiroude' eisch dus; uit de daigen van Huss — i^ om' in demo'Cratischei richting te situren miet betrekking tot bien di© onderscheiden kerkelijke waardigheden bekleeden. Dezelfde invloieden wecken onder d© duizenden studenten van bet Slavis'dhö ras, met inbegrip van Serven, Kroaten en Russön, die aan de universiteiten zijn ingeschreven en die mtet gunstig geivolg onder d© bearbeiding komien van de jong©christen-maonien en jonge-ahristen-vrouwien vereeniging©n len vaia de Christen-Studeniten-Bieweging. D© Evangelische-Czechische-Bro'ed'erkeTk is zich echter heel goed bewust van de ontzaglijk zware taak, die op haar schouderen rust. Gerekiend het aantal barer leden is 'de Roomsch-KathoHieké-kerkelijke partij in bet Parlemienit de 'eerstvolgende in sterkte. Het Socialism'e, dat in de voUcsverfcdgenwoordiging de overheerschende paj^tij' is, neigt maax al te gemakkelijk tot vrijdenkerij len spoor't het volk meer nog dan ooit te vo'ren aan, zijn aandacht schier uitsluitend ite vösti'gen 'Op materieel vO'Ordeel. Trots ide winst van d© laatste tijden m'akJen d© Czechisohe Broed'ers miet hun ProfcesHantsch© bondgenooten nog maar het veertiende deel van ld© Czechisch© bevolking uit, 'hoewel in Slovakij'e de Lutersch© Kerk' met baar kleinere verwante Proiteistantschie groepen een zevend© van d© bevolking uitmaakt. Ondergeschikte mieeningsvers'Chillen zijn meer terujg gedrongen, ins lede waarvan ©en nieuw besef van saambooxigheid tusschen de Protesitantsühe elementen is gekomen. In 'de pas v©ïeeni'gid© Czechische Broeder-Kerken zijia zoowel Lutheranen als Presbyterianen Jjegrepen, en over ten weer begint men bij vacatures elkanders predikanten te beroepen. Wat het oipenbare leven beilreft kan mten nu reeds zieggen^, dat het Pratestantismie ni©t langer een kaai's is onder ©en korenmaat. Mét de hulp van den Staat zijn een Theologischle Faculteit en School ten behoeve van de Protesitantsche Kerken gesticht, die gebruik maken van de Universiteitsgebouwen te Praag. Eene volledige scheiding van Ker'k en Staat, gelijk deze in Frankrijk bestaat is aanstaande. , De Eerste President van de nieuw© Republiek behoort tot de iGereformieerden. Evenwel zonder directe en vrijigevige hulp van de zijde van aoder© Protestantsche Kerken kan d©, kleine Czechisdha KeA Oinmogelijk voldoende partij trekken van de

gunstige gedegenhedd haar thans geboden. Er zjjh EvangelisajUet-lokalen noodig ten bfehoeve der velen, der massa's, die om prediking.en onderwijs vrageti; er zijti Bijbels noodig en gesdiikte lectuur; , men heeft mannen noodig die de Kerken kunnen dienen; men moet meer ien nauwer omgang krijgen miet de broeideren üi , andere landen der .wereld. De predikanten zijb. merkwaardigerwijze toiL in een zekere mate doordrongien vam denzelfden geest, die het Sohotsdhe godsdienstig leven bezielt; die kijk hadden althans de Schatsohe afgevaardigden op het ontwakend godsdiensLiig leven in de jonge repu, bliek. Van voor lang Jieeft reeds 'een vrij aan< zienlijk deel hunner predikanfjen de colleges gevolgd in de Schoteche giehoorzalen voor Theologie. Met een vast vertrouwen zien zij' uiL om hulp naar Schotland, Amerüca 'en de Presbyt. AllianLie. Ieder lid van de Alliantie wiejnsch'en dezie; heeren op 't harte te drukken hoe noodig de, ' vraag om hulp en steun , 'is, "te m'eer daar de predikalnlje'n) dezer kerken zoo degelijk werken • eh in echt evangelischen ziln. 'Woirdt dit wierk' tijdig van builen gesteund, dan zijb. izij! overtuiig|d dat heL eien groote toekomst heeft voor het Proteistantismie van jhët eigen land, eln bovendien hebben de Protestanten dezer landen nog eene groote zendiingsroeping vooir de onderscheiden Slavische .volkeren van andere landen.

Vóór |d© Commissiie Praag verliet, spraken ziji in drie groote gemeentelijke samenkomsten in de morgengodsdienstoefeïiiog en woonden zelf 0en Engelschen dienst bij^ waaiïia zij des avonds' het .woord voerden bijl een groote betooging in de nieuwe kerk van de benedien-stald Vinohra, dy, waaraan ©enige homdierdein Roomisch-Katjholieken deelnamen. Sir Cieoorge Clarkbj de begaalde Britsche gezant, was zoo vriendelijk hen op het gezantschap Ie ontvangen en hen te dienen met dei groote kennis die hij bezat van Czedhiot-Slovakije fen Hongarije. Een der Schotten bleef in Praag om! een persoonlijk onderhoud te hebben met President Masarijk, dat deze hem 'goedgunstig had toegezegd, zoodra hij daartoe maar dei gelegenheid zou, hebben p.a zijn thuiskomst in , de stadL Hij: had het voorrecht een vol uur im'Ot den Presidejit te spreken over het moeiehjke vraagistuk, rakende yerd'raagizaiajn^ heid en rechtvaardigheid jeïgiens de minderheden van een andere religie en van leeïi ander ras in Czechoi-SlovaMjie en in Oqntraal-Europa, en wel bizonder met het oog op de positie .van de Hopagaarsche Kerk' en haar godsdiensitige aaiigelegeiuheid na den oorlog. De Presiden, t bood aan om^ een persoonlijk onderzoiek in te stellen naar de positie .waarin Hongaren in Slovakijfe verkeerden, met het oog op informatiën waarover da Commissie beschiklje betrefj^de gevallen, waarin onderdrukking van de zijide van plaatsielijke' autoriteiten hajdden plaaiLs gegriepieh in de dis'tricten die Hongarijte had moeiten afstaan.

Hij noodigde de AlUajntie uit vaja zijni persoon zonder aarzeling maar gebruik te mafceh, wanneer dit in het vervolg noodig mocht zijin in het belang van vrijheid en hij' zei zij!n diensten toe om tot betere toiesltaniden in-'Centraal Europa in dit opzicht te gerak'en, waar len : wanWei8ir hij daartoe de; gelegenheid maar zou vinden.

Te Praag maakten de heeren Soucek éii Bednar, de beide predikanten va(n de St. Clemens Kerk, zich zeer verdiensitielijk voor de Commissie, door naarstig schier ailes te bedenken en te doien wat lot hun gemak len gerief was-. De Alliantie heeft geen mannen, die haar met mjeer toiewijdibg dienen, pok diene nog meldiinlg gemaaMt te worden van een maaltijd die hun ter eere werd aangericht, waaxaaïi, zij .met leidende figuren uit de predikajniiien-wereld en eveniaejniS uit .de gewone leden der Kerk kennis maakten. Aan tafel wierden: olndersoheiden toespraken gehouidem. Meini mojest wiel voelem dat er nieuw leven in heit gerniele|n en een nieUjW, 'gevoel van nationaal leveb in bet bizonder was' onltwaakt. Een zekere (ongerustheid en otaziekerheid was overal merkbaar. Aan 'de nieuwe regeling veler dingen zijn groote moeüijkheidiein verbonden. Bp balans der onderscheiden belangien is bij' lange na nog niet in rust. De politie-maaitregelen, d© regteling der paissen, .alle dergelijke zak-en worden nog ge^kenmerkt door een zieköre ruwheid en zonder jdajt er eenige omzichtigheid-wordt gebruikt. Onmiskenbaar is echter, dat in Europa leetn nieuwe macht is opgestaan en voor den vrede en , de wtelvaart van Centraal-Euroipa zal veel afhangien van den geest welke aan het leven en de .krachten die bier werken, leiding zal geven.

Te Brüim wierden tAveë leiden der Conrniissie ontvangen door den Superintendent CisaXj den geleerden len talentvollen Senior van Klobouky, en door Pokorny, den iGrereformeelrden predikant van de stad.

Zij hielden aldaar een ito^praaJc tot 'êp gemeente en hadden een samienkbmst mjet de preidikamlen van het district.

Vei-der reisden zö alle drie naar Pressburg, voormaals een Hongaarsche. stad, nu onder den naam Bratislava aaügewiezen tot hoofdstad van Slovakijte. .Te-ngevolge van de - vergadering eener pairtiouliere Synode in leen nabijgelegen stad, konden de Hongaarschö predikanten uit de nabijheid in het algiestaan gebied hen ontoögeiijk onlmoeten, maar na een bezoek gebracht te hebbén aan den oudsten Lntherschen Duitsdhen predikant met diens collega, hielden ziij' nog eebe aizonderlijke samenkomst met Bajagh, den predikant van de plaatselijlce Hongaarische Gereformeeiide Kerk en de ouderlingen, alsmede met twiee Schoilsche Presbyterianen, die reeds leenige jaren de leiding hadden yan dte groole fabriek van Coats in deze stad.

De Lutherschen en Gereformeerden betuigden gelijkelijk hoezeer de bezetting ©n regeering der stad door Czecho-Slovakijie het karakter van onderdrukking droeg. Met wantrouwen .sloeg men hun werk gade. Men greep in hun ptersoonlijke vrijheid in en in hun systeem^ van onderriclht. Onderwijzers waren verbanu'en en schoolgebouwen in beslag genomen. De Hongaarsche Gereformeerde gemeente 'had tien aanzienlijke families verloren, doordat toen hen had verhajnnen ien 'drie en zestig families waren genoodzaakt geworden om het land te verlaten, omdat in hun plaats ter voorziening in het levensonderhoud Czechen en Slovafcen waren aangesteld gieworden. Men vreesde zeer voor de veiligheid van i'de kerk, de pastorie en de rest der gebouwten die aan 'A0 gemeente behoorden en die men nog.'niet laing geleden met groote kosten op een daartoe aangewezen terrein had gebouwd. Toegegeven dat den grensstad, die tot hoofdstad was 'gewo'rden, het noodig maakte dat de republikeinsche regeering alle voorzorgen nam tegen politieke besmetting en tegen communistische of nationale propaganda vahuit "Weenen ön Boedapest, mede ate gevolg van gebrek aan ervaren amhte naren, kon de Coimmissie niet dan met innig mtedelijden en gnooite belangstelling' aanzien de conditie waarin hun gemeente was geraakt.

Hoewel het Hongaarsche ras steieds warm voelde voor het vaderland, wat in vorige tijd'en soms had geleid tot niets onlzjiende maatregelen betreffende opvoelding en taal, zOo had de Commissiei toch gowenscht dat de jcaig© Republiek een meer ridderlijk beroep had gedaan op de gehoorzaamheid van een eerhjiÊ volk fen dat door een edele ien grootmoedige behandeling. Niets is van grooter belang voor de toekomSt van Centraal-Europa, dan de vestiging van i'een stevigie en goedei verstandr houding tusfechen de Magyariscjiie en Cziecho-Slovakische volkeren.

De Commissie liet niet na om de Gereformeerden aan beide zijden-te dringön voor dat d^el te werken, ^in herinnering aan hetgeien Bohemten in langi vervlogen tijden voor Hongarije had gedaan en wat lop haar beurt de Hongaarsche Keri^ in den loop van de 18de eeuw wöer had verricht ten behoeve van Bohemen.

Zij voelden hoe simartielijk het was en herhaaldelijk' legden zij! idaarop 'in beide landen, den nadruk, dat 'twee Kerken, in' geloofszakien en kbrkregeering verwant, beiden leden der .Alliantie len familie van elkander, klaarblijkelijk beiden geroepen om m'ede te werken aan de herstelling van de iGereformeelide Kefk, in landen die vroeger tot de Hervorming behoorden, zoover vah elkander zouden blij'ven verwijderd leven en werken elk op zichzelf en gescheidön van elkander. De Commissie meent, dat het de plicht der Alliantie is om mede te iwerk'en tot de totstandkoming van 'ejen gezonde goede veiistandhoiulding en hartfeÜjk'e gemeenzaamheid tusschen deze twee Gereformeerde Kerken.

G. KEIZER.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen