GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

BEHOEFTE AAN GEZAG.

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

BEHOEFTE AAN GEZAG.

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

II.

Zooals in het vorig artikel werd opgemerkt, , meent Foerster het' ziektebeeld van het moderne leven te zien in de zwakheid van den doorsneemensch tegenover de hem boven het hoofd gegroeide cultuur. Die zwakheid komt wel heel duidelijk uit in het gemis aan geestelijk houvast, dat : onze samenleving kenmerkt. Op het eerste gezicht valt dit niet zoo in het oog ear zou men eer geneigd zijn, aan het tegendeel te denken. Wi© afgaat op den apodictischen, stelligen toon, waarop allerlei en daaronder soms de zonderlingste heweringen worden geuit, krijgt wel eens even den indi'uk, alsof de levens-en wereldbeschouwing van den modernen mensch op, een door en door soliede basis rust.' Bij nadere kennismaking valt dit echter niet altijd mee. Het dilettantism© is troef in O'iizen tijd. Men „doet aan" wetenschap ©n kunst, religie en ethiek en zoo voort — dat wil zeggen: men zweert min of meer bewust bij de woorden van een of anderen meester en neemt daarbij in den regel de houding aan van rotsvast© beslistheid^ Echte denkers plegen hun wetenschappelijke stellingen meestal met groote voorzichtigheid en vaak half aarzelend voor te dragen — de dilettant staat voor niets en proclameert m©t de grootste vrijmoedigheid zijn meeningen als onaantastbare axioma's. Er is soms haast iets komieks in d© jongensachtige, gedurfd© bravoure, waarmee hij zich waagt zelfs op het gladste ijs. Toch blijft hier, ondanüs deze luidruchtigheid, de innerlijk© holheid op den duur niet verborgen. Vroeg of laat Wijkt veel van dit geliefhebber op allerlei gebied niet veel meer te zijn dan wat een Hollandsch volksgezegd© noemt: „een ko© met schapenribben". De verzekerdheid, waarmee men een of andere opvatting huldigt, doet bij velen denken aan het huis op ©en zandgrond: gebouwd. Een typisch symptoom van innei-lijk© leegt© bij uiterlijk vertoon is o.a. het woordgebruik bij veel sprekers ©n schrijvers, door een artikel in de „Beiaard" ni©t ongeestig aangeduid als taalinflatie. Woorden als: verbazend, enorm, ontzaglijk, machtig, geweldig, buitengewoon, herinneren, om de gedachteloosheid, waarmee zij dikwijls gebezigd worden, sterk aan d© befaamde Markenschein© van ©enige jaren terug: zij noemen groote bedragen, inaar zijn niets wajard. Het schijnt nu eenmaal een artikel van de psychologische grondwet te zijn, dat naarmate iemand minder te neggen heeft, hij gfooter mond opzet. Pascal heeft sens d© fijn© opmerking gemaakt, dat het evangelieverhaal van het lijden onzes Heeren altijd weer wen sterk aangrijpt, juist omdat het zoo sober is.van uitdrukking.

Maar daarentegen spreekt een' tijd als de onze, die arm is aan groote gedachten, in superlatieven. Want wat wij in het moderne leven maiajr al te , 2eer missen, dat zijn waarlijk hoog© idealen, di© •i^l ©en geslacht beheerschen en bet d© richting wijzen van den weg, waarin d© waiaraehtig© voornitgang wordt g©di©nd. H©t ideaal is veelszins versplinterd in ideaaltjes en wat zijn ^dez© laatste ^•nders dan e©n poovere caricatuur van het eerste? I^ie, om maar iets te noemen, als kiezer een stem-"illet in handen krijgt, moet, wil hij: , den naa^j ^an zijn candidaat vinden, den weg zoeken^ in ^n doolhof van partijen 'en partijitjes, wier almaar groeiend getal een ontstellend blijk is Van politieke O'nmacht. Weet iemand met zekere suggestieve vaaa--%heid eigen particuUere wenschen voor te stelen als een gemeenschapsbelang, waarvan het wel ®ö^ wee der maatschappij afhangt, dan kan hij * vast op rekenen, aanhang te vinden. En zoo-'^ heit haast op: elk gebied. De menschen zijn •^^er het algemeen bijzonder licht geraakt opj het stuk van eigen zelfstandigheid; ze liandhaven met hartstocht het recht, „zich uit te leven", zichzelf te zijn, maar ze dragen, zonder het z^elf te merken, het confectiecostuum van een levensopvatting, die de gril en de waan van den 'dag als mode gelieft voor te schrijven. En ook hier maken de kleeren. den man: ze vertoonen Tielaas niet den snit van karakter.

De kracht van een waarlijk grootsch en geestelijk ideaal verheft heel den kring van degeneai, die het najagen, doch waar zulk een ideaal ontbreekt, daar treedt de decadentie in met heel haar armzaligen nasleep.

Maar — en hier wringt de schoen — wezenlijkel idealen komen altijd, onder ©en of anderen vorm, over ons met gezag. Ze laten hun autoriteit gelden. Ze zijn veeleischend, want ze vergen een volstrekte zelfovergave in den dienst van gehoorzame toewijding. Het echte ideaal bindt altijd'. Naarmate het hooger mikt, bindt het sterker. Echt© idealisten zijn gebondenen, gegrepenen, zooals de koopman gegrepen was door de schoonheid van de parel van groote waarde, waarvoor hij alles verkocht. Eén idealist in den heiligen zin van het woord was Paulus, di© zeggen kon, dat hij één ding deed: jagen naar het wit van den prijs der roeping Gods, waartoe hij gegrepen was. En alleen in die gebondenheid ontplooit het leven, frisch en vrij, zijn innerlijke kracht. Wie zich w^uarlijk beheerscht weet, kan heerschen. Wanneer eenmaal in het rijk der heerlijkheid de mensch zijn God in Volkomen onderwerping dienen zal, dan dienen alle dingen hem.

Doch hier ligt nu ook de bron van de kwaal, die heel onze beschaving ondermijnt. Haast aarzelend , .wijs ik er op, omdat het reeds tot vervelens .|o© is gezegd, maar toch blijft het wajair: het grenzenlooze subjectivisme, dat van geen gezag buiten of boven zich wil weten, is als de tuberkel, die het moderne leVen verwoest. Ik geef hier nog weer eens aan Foerster het woord, die dezen nood van onzen tijd wel zeer raak teekent. „Het meer en .meer technisch worden van onze cultuur eischte — zoo zegt hij — ©en versterking van de karaktervormende eigenschappen. In plaats daarvan kwam steeds toenemende karakterloosheid. Een vaste autoriteit, waarop wij als opi een lichtboei konden aansturen, werd weggenomen en in plaats van bezieling door hooge idealen, , kwam louter techniek en intellectualistisch© verstijving; in plaats van zeker, doelbewust streven, verwildering en verwarring. Als gevolg daarvan kwam steeds meer en meer de toestand van onderwerping van de wereld des geestes aan de wereld der stof hetgeen voor ons allen beteekende een steeds meer gebonden worden aan onze zinnen en driften. Zoo staan wij aan den vooravond van, of leven reeds midden , in een totale zedelijke verwording, waarvan het finde nog niet is te overzien." Het is niet een conservatief-gereformeerde, di© hier met een zoo sombere Cassandra-stem alarm roept, maar een man, die zijn publieke loophaan "begonnen is als kampioen voor een autonome moraal, en die juist door zich te verdiepen in den geestelijken nood onzer samenleving tot geheel andere gedachten is gekomen.

En toch zijn hier en daar reeds duidelijk' merkbaar de kenteekenen, dat dit subjectivistisch breken met alle autoriteit zich gaat wreken. Het woord van Horatius „naturam expellas furca, tamen usque recmret" wordt ook hier bewaarheid. Allengs komt de moderne mensch tot de ontdekking, dat hij in zijn verzet tegen alle uitwendig gezag, bezig is, zich den grond onder d'e voeten w^ te graven. Zelfstandigheid is kostelijk, maar zij kan niet in de lucht hangen; ze heeft een stetmpimt noodig buiten zich. Zij het aanvankelijk nog ietwat schuchter en sporadisch — de behoieft© aan gezag begint weer wakker te worden. Me^ nige ziel zoekt, moede van haar zwerftochten door de ruimte van het subjectivisme, evenals Noochs duif, een rustplaats Voor 't hol van den voet. Het woord „autoriteit" klinkt in menig oor niet meer als een dissonant.

T. FERWERDA.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 19 maart 1926

De Reformatie | 8 Pagina's

BEHOEFTE AAN GEZAG.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 19 maart 1926

De Reformatie | 8 Pagina's