PERS-SCHOUW.

OVer dé Synode.

Het verleden week begonnen overziclit van de persuitingen, die met de Synode in verband staan, worde hier voortgezet. Natuurlijk begrijpt ieder, dat lang^ niet alles, wat vermelding waard zou zijn, mé onder de oogen kwam, en 'dat van alles, wat onder de oogen kwam, ook nog niet weer alles plaats vinden kan. Bovendien is het niet ondienstig, mee te doelen, dat eenerzijds mijn persschouw niet de bedoeling heeft, ' alleen datgene te doen drukken, waarmee ik het onvoorwaardelijk en volkomen eens ben, maar dat m.i. anderzijds evenmin van wie de rubriek verzorgt, mag worden geëischt, dat hij alles maar een plaats zal geven, zonder schifting, van. .wat er zoo al eens beweerd wordt.

„De Hervorming" zegt o.m.:

'H«t spreken over „détails", alsof liet van weinig belang is ol de slang als duivel zichtbaar was .enz? ' kan niet anders dan gevolg zijn van zelfmisleiding; er zijn geen détails, wanneer men op het standpunt staat, dat in de Heilige Schrift do volle openbaring Gods in volkomenheid is gegeven. Ik kan mij, voorstellen, dat een of ander gegeven nog raadselachtig is, maar van een tweede orde is het niet. Zoo goed als in do wetenschap elk ondergeschikt ding van principieele beteekenis is in het geheel dier wetenschap — om de feitelijkheid er van en om de conclusies, welke er uit te trekken zijn — zoo is ook voor een dogmatisch geconstrueerd geloof elke geringe zfiak van even ingrijpend belang als welk sprekend feit ook. Het is dan ook begrijpelijk, dat dè Synode der Kerk niet over de détail-punten van Crenesis 2 en 3 kon heenglijden, en een zeker geluid van instemming wenschte.

Even later:

De eenmaal aanvaarde gereformeerde Leer kan goen zinnebeeldige voorstellingen de plaats doen innemen van historiscli-reëele overleveringen. Geheel de rechtzinnige geloofsleer heeft zich op historische feitolijkheden gebaseerd. Zij kan en wil in hare beschouwingen niet spreken van zielswaarheden, maar van beilsfeiten. Hoe diepzinnige bespiegelingen zij ook moge igeven, zij herleidt deze nooit tot een wereld, van innerlijke geestelijk© gesteldheden, maar handhaaft zich welbewust als „matter of fact" geloovigbeid. Hier ligt een kernverschil tusschen alle ortho|iQxie en alle modernismaff^ï^'

Een slotte zegt de auteur:

Mij dunkt, Rome moet met een eigenaai'dig© Schadenfreude het geding Geelkerken' hebben gevolgd en glimlachen: In Assen heeft men óns nagedaan, 't Is 'toch wel waar, dat allo wegen naar Rome leiden, dat^het oer-protestantschc Assen ergens op een der heuvelen aan den ïiber ligt.

Blijkbaar lijdt hij ook al onder het misverstand, dat dezer dagen epidemisch dreigt te worden. Men schijnt niet meer te kunnen zien het verschil tusschen een confessie, die te allen tijde kan worden getoetst aan de H. Schrift en die dus zichzelf '(als traditie) onderwerpt aan die Schrift eenerzijds, — èn de Roomsche gelijkstelling van Schrift en traditie anderzijds. Bij Rome hangt de heiligverklaring van de Schrift aan de autoriteit van de kerk, bij de Gereformeerden is de verhouding omgekeerd. Zoodat wi© Rome een^'bijk'antoor in Assen bezorgen wil, beginnen moet voor zichzelf en anderen het .; ^eit te verdoezelen, dat Rome zegt: zoo spreekt de kerk, en dat Assen zegt: zooi spreekt de Schrift; en daarom spreekt zoo de kerk.

In het „Algemeen Weekbl. v. Christendom en Cultuur" zegt broedei FaVonius ook' al Anonymus:

Dit ve.rraad der organische vrijheid heeft in ons land, ook onder de niet-Gereformeerden, zooveel verontwaardiging gewekt, de zaak-Geelkerken staat zooizeer in het midden van de algemeene belangstelling, dat hot wel niet anders kan of de daad der Synode Van Assen zal in de geschiedenis van ons geesten lijke leven in Nederland worden geboekstaaid als een der eerst© feiten van hot herstel der geeste'lijke vrijheid, die door Broeder Alarinus en de zijnen aan banden gelegd scheen-te worden. t

Blijkbaar heeft ook Fav'onius niet begrepen, dat hij niet tegen Assen te velde trekt, maar tegen de idee van een belijdende kerk, en dus ook tegen Dr Geelkerken, die bij herhaling verzekerde, dat hij die idee aanvaardde en 'dat zijn verdere ideeën met deze aanvaarding volkomen strookten. Ook Favonius is onder hen, die meenen. Dr G-. te moeten verdedigen tegen anderen, en die in werkelijkheid zijn eigen uitingen zoo scherp mogelijk veroordeelen. Ze denken hem bij te vallen in de feiten van de laatste weken, en ze verwerpen in hem, wat hij tot de laatste weken toe als het hoogste van zijn ideaal en als zuivere belichaming ervan heeft uitgesproken.

Precies hetzelfde doet Ptof. Obbink. TEj heeft het in den grond der zaak tegen het hébben van een belijdenis, dus ook' tegen Dr Geelkerken, zooals hij zich wil aandienen. Sprekend over „dogmen en helijdenissen", zegt Prof. O.:

In deze (menschelijke) geschriften is inderdaad elke twijfel of onzekerheid vrijwel uitgesloten; het is ©en isluitend systeem. En dit sluitend systeem kan voortreffelijk dienen tot het doel, waartoe de Schrift zich niet had willen leenen: de „objectieve" zeker-., beid geven die een christenmensch voor zijn geloof noodig heeft. Objectief beteekent hier: „goddelijk". Er was maar één fout gemaakt: men bad measchelijke wijsheid geschoven in de plaats van het goddelijk woord. Doch zoolang, men die fout niet ziet, zoola.ng is ze ook geen bezwaar: do behoeftei aan „objectieve vastigheid" is bevredigd. En zoolang de Gereformeerde Kerken daar haar „objectieve" vastigheid zoeken - zij het ten onrechte - zoolang heeft zo het recht on den plicht van iedöii lid. 'maat der kerk te eischen, dat hij zich conform idis vastigheid gedrage. Wie daaraan wrikt, Avrikt aan het bestaansrecht der Gereformeerde Kerken.

Onnoodig, op te merken, dat hier weer een van die looze beweringen is, die we meer aantreffen den laatsten tijd. Want-a. de belijdenis schuift niet menschelijke wijsheid in plaats van het goddelijk woord, omdat ze slechts weergeeft, wat de k'erk daarvan heeft verstaan; en b. indien dit laatste werkelijk zou zijn, wat Prof. O. ervan maakt, dan doet hijzelf er ook heel druk aaar mee; alleen maar met dit verschil, dat bij hem het individu oneindig meer beteekent dan de gemeenschap dor belijdende k'èrk.

Over enkele bizonderheden volgen hier enkele op zichzelf staande uitlatingen. Van Ds Kunst in de „Geld. Kerkb." r

En-wanneer men nu eens alle vooroordeel laat varen en rustig nadenkt, zal meir toch moeten toestemmen, dat het voorbereiden der conclusies in jjcsloten kring groote voordeelen hoeft.

Er is dan veel meer waarborg, dat ieder der leden vrij en onafhankelijk zijn meening zal zeggen.

Men ontkomt zoo zelfs het dubbele govaar dat demand spreken of zwijgen zou ter wille van het publiek.

Dezelfde schrijft, in hetzelfde blad:

"Sommigen maken zich bezorgd over de beslissing te Assen, omdat zij. daarin meenen to lezen, dat de Synode alle wetenschappelijk onderzoek in betreklcing tot Genesis 2 en 3 heeft afgesneden.

Deze opvatting is onjust.

In bot antwoord der Synode op hot adres der Hoeren Dr do Gaay Fortman c.s. is dit duidelijk uitgesproken.

Men leze en o-verdenke dat.

Do Synode hoeft slechts ontoelaatbaar geoorde.ïkl " oen opvatting omtrent in Gen. 2 - en 3 meogedeekl© feiten, " die ons op do liin der Ethischei3/«sbmnseii'*i«_

zou. - «^p#r m Tem. tweed© moet er wel aandacht aan worden geschonken, dat in, bovengenoemd adres sprake is van een „organische Schriftbeschouwing".

van een „organische Schriftbeschouwing". I Die uitdrukking is lang niet ongevaarlijk omdat zij onduidelijk is. i

Zij mag niet verward worden mot de organische Schriftinspiratio, waarvan wij wèl weten wat zij beteekent.

Daarnaast staat v'an Ds Renting in dit orgaan deze pmerking:

Zou het niet gewenscht zijn, als zij, jlie vaniftifthtl bij of uit de verte Dr Geelkerken willen vöfgon/; ! zich zelf oens gingen afvragen: "Welke g-oe s tel ijke/ï' Avinst brengt me dat volgen? / •

\ Men heeft er zich zelf nog niet eens aan \ge-j. iwaagd, om een oplossing te geven van het „pro-^: bleem", dat men in Gen. 2 en 3 meent te vindeni { "Welke richting men bij: het zoeken van die oplossing wil inslaan, is nog; volkomen onbekend.

Ds V. Lummel zegt in de „Geref. Kerkb. cLl rielie":

• (Wat do Bijbel ons als geschiedeni s; KJ|ér-M haalt, moet geschiedenis, dat wil zeggen, l|^de-; deeliïig van feiten blijven. \ Z"^-'

Elke uitlegger begrijpt wel, dat ia den Bijbel tal, > van beelden, gelijkenissen, droomen en gezichten voor-; komen, waarvan de klaa.rblijkelijke bedoeling is, dat ze^^ niet letterlijk zullen worden verstaan.

In „Friesch Kerkblad" zegt Ds H. S. Bouma:

, ZoiO wordt er o.a. gezegd, dat men te Assen de V r ijl h e i d van exegese aan - da kerken heeft ontnomen. Dat is iets, dat do kerken natuurlijk niet 'mogen dulden, willen ze hun Protestantsch karakter tenminste bewaren, en wanneer zoo iets gezegd wordt, dan zijn we heel spoedig geneigd-, om Dr Geelkerken te beschouwen als eon strijder, diej^ ihet recht aan zijn kant heeft en tegen wiens afzet-"8' Iting daarom moet worden geprotesteerd.

. Maai' is bot wel waar, dat het ging om een exege^ tische kwestie?

Daarvan is nu juist niets gebleken, allerminstï^ Van den kant van Dr Geelkerken zelf. Tot in den treure heeft hij herhaald, dat hij geen exegese heeft, dat hij geen Oud-Testamenticus is, dat hij-geen 'geloofsbozwaar heeft tegen de traditioneele opvatting. jM-en moot dan toch wezenlijk durf hebben, lom waar het zoo staat, nog te spreken van eene kwestie van exegese!

Ter afwisseling voegen we hier een uitspraak!'^ van den modernen Prof. Oort in (uit „De Hervpr-, " ming"):

Wat in deze dagen omgaat bij Dr Geelkerken en; ^ z§n aanhangers geeft er een blik in: zij golooven-j.^ aan het Paradijsverhaal als historie-, maar willen het.; -Uitleggen, wetenschappelijk behandelen; is dat hefc| geheel of een doel er van als zinnebeeld opvattjen? Neen, volstrekt niet. Wat dan? Ja; wat dan? Wie zal - dat precies omschrijven?

Ik herinner mij zeer goed, dat het met mij: 'n zeventig jaar geleden juist zoo gegaan is. Evenals in •mij zal het met eenigen, wellicht velen hunner gaan: .mettertijd valt het historisch karakter van het verhaal reddeloos. Is dat omdat hun kennis vermeerdert? Neen; maar zijzelf veranderen.

Prof. Bouwman zegt in „De Bazuin”:

Zij die meenen, dat de door Dr Geolkerkea voor-«estelde methode niet gevaarlijk is, mogen zich wel eens afvragen, of zij niet bezig zijn den rationalistischen weg in te slaan. Dat is juist het gevaarlijke en het misleidende van dat standpunt. Den Gereformeerden, die onverzwakt het Woord Gods trachten te handhaven, dicht men toe dat zij op scholastiek standpunt staan, en dat zij de predikanten mechanisch willen binden, en men voelt niet dat men zelf •eigen verstand laat heerschen over de Schrift, en onder den schijn van vroomheid tevens zich laat •drijven op het mystieke gevoel. 7

'Ten aanzien van de afzetting van den tegenover e Synode Aveigerachtigen kerkeraad zegt de hoogleeraax:

Het geval had zich nu kunnen voordoen, dat de kerkeraad van Amsterdam-Zuid den band met de andere kerken had verbroken. Dan hadden de classis of de synode de leden van den uitgetreden kerkeraad niet kunnen afzetten, want de kerk oordeelt niet over degenen die buiten zijn. Maar do kerkeraad meende] het recht te bezitten om zich binnen het kerkverband te kunnen-handhaven, en toch de besluiten van (Ie Generale Synode niet op te volgen.' Hij verklaarde zelfs de Synode niet als wettig te erkennen, en wilde zich niet storen aan hare besluiten.

En even later:

Toen dus de kerkeraad van Amsterdam-Zuid zich verzette tegen de besluiten der Synode van Assen kon bet niet anders of zij moest als een weerbai'stiga kerkeraad worden gestraft, en wegens openbare scheurniakerij worden afge-zet.

Dit klemt te meer aangezien de Synode naar oisch van het kerkverband moest opkomen voor het recht on do vrijheid der leden, welke trO'UW bleven aan de belijdenis en de orde van de Gereformeerde kerken. De minderheid van den kerkeraad en die vertegenwoordigers van het getrouwe deel hadden van de Synode de handhaving van hunne rechten gevraagd.

Van Prof. Hoekstra is-^ii^..; .ry; o; lgeiide opmerking iin lielzelfde orgaan: ^i^^^r'

Indie^n de boom der kennis des goeds en des kwaads ©en ideëele, tot de wereld der gedachten behoorende werkelijkheid is. geweest, dan is de hof waartoe dez© boom behooi'de, , pok een ideëele werkelijkheid'geweest.

Da.n is de vrucht, : flje*'^5i-: 'dlz3r^de©'ëilen boom groeide, ook een'^deëele werkolijldieid.

Dan is cle hand, die deze vrucht nam, ook een ideëele werkelijkheid.

Dan is het eten van die icleëole vrucht ook een ideëele werkelijkheid geweest. ; : #^^^fei '

Dan is de vrouw, aan wie deze "IB^^J^li^-id toe> behoordo, ook een ideëele werkelijkheid geweest,

In één woord, dan is heel de paradijsgeschiedenis ïnet den hof, met Adam en Eva, eon ideëele werkelijkheid, een figuuiiijko voorstelling. 1 1

Aan deze conseriuenties is niet te ontkomen.

Dr Geelkerken zelf neemt dit standpunt niet in, ^^maarliij wil den weg vrij maken, die noodzakelijksr< iJwijz^"; hierheen leiden moet.

lï In „De Heraut" schrijft Prof. Kuyper allereerst g^er de besloten zittingen:

Téf_ Dordt zijn alle beraadslaginigen over de betfende Canones in geheime zittinig gehouden; er is l^^in deze geheime zittingen genoeg verschil van ge-^Toelen gebleken over menig punt; men denke slechts klaan het geschil tusschen den ÉAgelschen bisschop g, en Gomarus over het supralapsarisme. Maar men p: ; _iieef t niet gerust, voordat men tot een h © i d was """ ikomen, omdat men tegenover de Kerken niet met Keen verdeelde Synode wilde optreden, maar juist fedoor de eenpa^righeid, wa.armede de besluiten ge-^nomen werden, den indruk dier beslissingen wilde •versterken. En zoo hegftj^fe de Synode va^n Assen i-gehandeld. ^^fefr

Juist, omdat men zoo telkens van den kant der bezwaarden de vergelijking tusschen Doirdt en Assen hoort maken, heeft deze herinnering in hun ; eigen redeneertrant een waarde, .die zij' niet mogen

^7 Over de vraa.g, of men "Dr l& éelk'erken niet te geinig tijd gelaten heeft, merkt de hoogleeraar op:

Over deze opvatting was reeds twee jaar lang gjjmet Dr Geelkerken gehandeld. Indien de Synode Dr ^Ceelfcerken had laten komen, de verklaring hem had "^voorgelegd en terstond antwoord zou hebben gegTVraagd, zou dit nog geen onrecht zijn geweest. De ; 3ynode stond hem daarentegen • vior dagen bedenktijd toe, en toen het antwoord er niet was, werd! dit uitstel nog met drie dagen verlengd.

g! Van overhaasting was dus geen sprake. Alle en inidien Dr Geelkerken zelf langer uitstel had gevraagd fen do "Synode hem dit geweigerd had', zou dit minder heusch zijn geweest.

I^> Maar zoo weinig was dit het geval, dat Dr Geélierken zelf verklaai'de geen tijd van beraad noodig] te hebben, maar alleen te willen wachten met zijai antwoord, totdat zijn kerkeraad mede een antwoord J, .aan de Synode had opgesteld. - -^^A-

' En over het verwij't, dat de leden van dl|b, - ^©3rkeraad van Dr Ci-eelkerken onverhoord (zonder gehoorzaamheid , aan ATaag 112 vaai den Heidelb. Cat.) zijn veroordeeld, schrijft de hoogleeraar onder ^eer veel anders ook het volgende:

Do Generale Synode nu beeft met bijna onuitputtelijk geduld aan de afgevaardigden van den Kerkeraad gelegenheid gegeven het standpunt van den Kerke-|-l'aad uiteen te zetten. De afgevaardigden zijn gehoord v*h door de dogmatische èn door de kerkrechtelijke ^«mmissie. Met dit „hooren" zijn dagen lang^ zoek gebracht. De Synode heeft tot het uiterste toe heli aoor en wederhoor toegepast.

En ook nog dit:

Daarom beeft tie Synode drie a.^evaardigden naar den Kerkeraad gezonden om dezen te bewegen met de Generale Synode mede te werken en Dr Geelkerken er toe te brengen de gevraagde verklaring; af te leggen. Deze afgevaaixligden hebben in den iCerkeraad op de hoogst ernstige gevolgen gewezen, - die uit dit conflict konden voortkomen. En elk der ouderhngen beeft toen ten aanhoore van deze deputaten zijn Standpunt kunnen uiteen zetten. Al do argumenten, die de Kerkeraadsleden meenden te moeten aanvoeren om aa.n het verlangen der Synode niet te volioen, maar integendeel Dr Geelkerken tot verzet tegen het Synodaal besluit te pa-ildcelen, zijn „gehoord".

In verband hiermee is voor degenen, die, totaal in strijd met de waarheid, beweren, dat de Synode „geloovigen - heeft afgesneden", (en die dus toonen, niet te zien, het verschil in de positie van iemand als kerklid en als ambtsdrager ider kerk), de volgende opmerking van Prof. Grosheide van beteekenis (in „Noord-Holl. Kerkb."):

De broeders kerkeraadsfeden zijn niet van liet Avondmaal afgehouden of onder censuur gepla^'st-Dat laatste zou in geen geval zonder vermaningen te laten voorafgaan tunnen zijn geschied.

Merkwaardig is, dat zoowel degenen, die bezwaar hebben tegen het aansto^nds volgen van de afzetting van den kerkeraad, als degenen, die dezen maatregel als te overijld verdedigen, zich cp; denzelfden auteur beroepen: Prof. Rutgers. Eerst verwijst Dr W. A. v. Es naar hem, als hij herinnert aan een bepaald geval (Leenhof):

Ook Leenhof, predikant te Zwolle in .het begin der 18e eeuw, was door de Overijsselsche Synode van 1708 afgezet, maar werd door zijn kerkeraad gehandhaafd. „En toch", , om de' eigen woorden van Prof. Rutgers aan te halen, „bij dat alles is er nooit door iemand ook maar van gesproken, dat de Zwolsche kerkeraad moest gecensureerd of ter zijde gesteld worden: dat is niet alleen nooit voorgesteld, inaar ook nooit ter sprake gebracht, zelfs niet mot een enkel woord. „Is zulks denkbaar", vraagt Prof. R. „wanneer dit middel destijds evenzeer voor de band gelegen had, als dit thans in het Herv. Kerkgenootschap het geval is? Vooral omdat dit zooveel een\roudiger' zou zijn geweest, dan al die Jiesluiten. omtrent tijdelijke buiten werkingstelling van het Kerkverband." (blz. 17.)

Terwijl Prof. Boriwman in „De Bazuin" zich eveneens op Prof. Rutgers beroept; - -sKÈSésaim^

Dat de kerkeraad, die weigerde^oiele? fe"'"werken tot de_ uitvoering van het besluit der Synodoi, moest worden gesü'aft is buiten kijf. Prof. RutgSrs schreef in zijne „Verklaring van de Kerkenordening", uitgegeven door Dr J. de Jong (bl. 86): , , Nu zou een! kerkeraad, die niet medewerkte, zelf in staat van beschuldiging komen. Wanneer de kerkeraad zich verzetten gang, dan zou hij later zelf ©en schismatiekekerkeraad worden en in kerkelijke behandeling komen. Gaf hij niet toe, dan zou dit leiden tot conflict, totzijne afzetting en tot aanstelling van een nieuwen; kerkeraad". En elders (bl. 107): „Presseert de zaak, dan kan er een buiteiiigewone Classe bijeengeroepen worden." gpi; : i.^s5gp^/, v--.^tó^,

Dat het geval-t-éenhof heel'-wat anders is, dan de kwestie-Geelkerken behoeft geen nader betoog, ook al, als men overweegt, wat Prof. Bouwman in het bovenaangehaalde citaat zeide. Overigens is de argumenteering v'aii 2 zijden uit Prof. Rutgers wel een aanmaning tot voorzichtigheid aan het •adres van hen, die op rumoerige vergaderingen al la^ng alles van de zaak' begrepen hebben....

Van Dr A. Kuyper lezen Ve in de „Geref. Kerkb. V. Rotterdam":

Er zijn leringen waarin veiteld wordt, dat de Synode een nieuw dogma heeft afgekondigd en een bepaülde exegese beeft Vastgesteld.

Er zijn zelfs brieven naar de Synode geschreven, om haar te waarschuwen dit niet te doen.

Wij zien voor zulke beschouwingen geen - juisten grond. Met 'de grootste aandacht hebben wij' bet mO'(^hjk werk idat de Synode zoo ernstig jerrichtte, gevolgd, maar wij hebben niet bespeurd, .dat er een exegese is vastgelegd, evenmin, dat er een nieuw dogma is afgekondigd.

De Synode beeft uifgésprofcen dat de geschiedenis ini Genesis II en III ons geopenbaard, waarheid is, dat wat in die hoofdstukken ons wordt medegedeeld werkelijk alzoo gebeurd is. Maar dat is geen exegese vastleggen.

En een nieuw geloofsartikel is ook niet aan onze Confessie toegevoegd. De Synode heeft de bestaande belijdenis • gehandhaafd.

De slang en het slangenzaad.

Ds V. Selms schrijft in „Do Zondagsbode voor Nijmegen eai onistreken" een niet al te zelfstandig artikeltje (hij citeert tenminste nog al druk uit Prof. Buytendijk's , artikel, dat hij verzwijgt); het ZO'U niet de moeite loonen, er op in te gaan, als niet velen, ook onder wie n.iet studeeren, moeite hadden met de kwestie, die hem, ondanks zijn studie, nog niet duidelijk werd.

Ds V. Selms beweert dan, dat hij in den trein een Synodegetroriwe (hij noemt hem M. L.), aldus heeft overtuigd van de ontzaglijke misdaad' van Assen:

Ik zei: U hebt gezegd, dat wij Genesis 1—3 letterlijk moeten aanvaarden; anders randen wij de waarheid van de Schrift aan". M. L. knikte toestemmend. „Mag ik u dan iets vragen? " zei ik, , - , ii kent toch ook den tekst uit Genesis 3:15: Ik zal vijandschap zetten tusschen u_en deze vrouw en tusschen uw zaad en haar zaad; datzelve zal u den kop vermorzelen". Dat beteekent een belofte, dat Jezus Christus eenmaal komen zou om ja, om wat, om slangetjes den kop te vermorzelen!" „Neen", zei M. L., „om de zoude te niet te doen". Ik hoogst verbaasd: Wat zegt u: e zonde, de zonde! Maar dat staat er niet. Er staat letterlijk: aad van de slang, dat is nakomelingen van de slang en dat zijn toch niet anders dan slangen ea slangetjes. Nu gaat u opeens vergeestelijken en niet letterlijk verklaren en nu doet u niet anders dan Dr Geelkerken en dus moet u er ook uit".

Het is toch jammer, dat deze dominee zoo weinig heeft gestudeerd. Hij heeft nog niet begrepen, dat de vraag" in Assen niet was^ oï er (gelijk bij; andere messiaansche profetieën) al daji niet een messiaansche zin ligt in het verhaal, zoodat het feitelijk gebeuren wordt opgeheven tot hooger plan, maar dat de vraag hierover loopt, of dit feitelijk gebeuren zelf in de lucht hangt, ja. dan neen. Hij begrijpt niet, waar het geding ovier liep'. En dat is de eerste trein-jammer. Maar de tweede is, dat hij, afgedacht van Assen, ons voor het vraagstuk plaatst, of hij wel aan exegese ooit - deed. Wat moet toch Ds V. S. beginnen mét de proïetie? Als liij^ niet anders kan uitleggen dan naar deze „methode" (zullen we maar zeggen), dan is hij' vast en zeker de grootste mechanisch-gebondene, zoo vaak' hij adv eirts teksten uit 'het O. T. behandelt. Laat men toch liever zich niet blameeren, door te doen, alsof er nu heelemaal geen theologie meer is. Heeft Ds V. Selms wel eens in Valeton gelezen? En in „Tekst en Uitleg"?

Mechanisch O'f organisch?

In aansluiting met hetgeen ik in een yorig nummer opmerkte, geef ik hier een gedeelte van een artikel van W. uit het blad vsin de aan de Synode trouw gebleven kerkleden van Amsterdam-Zuid. Het handelt over een der door Dr Geelkerken uitgegeven leuzen: mechanische binding of organische vrijheid:

Sterker nog springt de onjuistheid van de geponeerde stelling, alsof de Synode op het standpunt van een „mechanische binding" zou hebben gestaan, in het oog, wanneer we de gedachten, door Dr Geelkerken verdedigd, even bezien.

Hij toch poneerde tweeërlei: a. dat bet paradijs geographiscb aanwijsbaar' was, en de boomen aldaar zintuigelijk waarneenibaar; b. dat het mogelijk moet geacht worden, dat de boom „der kennis des goeds en des kwaads" zintuigelijk niet waarneembaar was.

Bij deze opvatting beeft de tekst in Gen. 2:16 en 17, „van allen boom dezes bofs zult gij vrijelijk eten, maar van den boom der kennis des goeds en des kwaads, daarvan zult gij niet eten", een beteekenis, die ons denkvermogen ontgaat. Immers, boe kan ik dan de vergelijking tusschen die boomen mogelijk achten? Hoe kan ik verstaan, dat de zintuigelijk waarneembare vrucht wordt vergeleken met de zintuigelijk niet waarneembare? Wat is hier de zin van den zin?

Nu zegge men niet: „dat is scholastiek". Neen, het gaat hier om een algemeen mensohelijke denkwet; een wet, die zoowel Westersch als Oosterscb is. Een regeh die eenvoudigen en geleerden niet ongestraft overtreden. Een regel, die zelfs niet in de voorstelling van mythen en sagen wordt voorbij gezien. Wanneer ik zeg: „van alle boomen moogt gé eten, maar van dieu boom niet", dan b e d o e 1 ik, indien de eerste boomen zintuigelijk waarneembaar zijn, ook de laatste zintuigelijk waarneembaar voor te stellen. Een andere voorstelling kan alleen aanwezig zijn bij iemand, die tegen een denkwet zondigt.

S t e 1 n u een oogenblik, dat de Schrijver van Gen. 8 (die trouwens in Gen. 3 Eva laat zeggen, dat de boom der kennis „in bet midden van den hof" is) werd geïnspireerd volgens de mechanische opvatting, dan i s een ingaan tegen menscbelijke redeneerwetten (ten formeele) mogelijk. Maar voor den Bijbelschrijver waren alle boomen in den hof vergelijkbare en overeenkomende grootheden krachtens de wet, ook van ziJn denken. Bij de mechanische Schriftbeschouwing en inspiratie-opvatting zou de gedachte van Dr G. misschien te verdedigen zijn; bij de organische opvatting nimmer. Omdat God de beschrijving van het gebeurde in den bof, door bet instrument van den geest van dien schrijver heen, aan zijn volk wilde bekend maken. En de geest van dien schrijver kon niet zondigen tegen de formeele denkwetten.

Zoo ligt de dwaling van het mechanisch opvatten van de inspiratie en "de wording van den Bijbel niet aan de zijde van de Synode.

Wij' ^meenen ook, dat het tooveren met de "termen „mechanisch" en „organisch" meer dient om indruk te maken, dan om het debat te verhelderen.

En wat Dr G. „scholastiek" no-emt, lijkt ons juist precies het tegendeel ez-van.

Prof. Buytendijk's artikel.

Van onderscheiden kant is gereageerd op het befaamde artikel van Prof. Buytendijk in „De Telegraaf" :

Merkwaardig is, dat de „Hervorming" (modern) er wat de quintessence betreft, niet over te spreken is, omdat het blad van meening is, dat de kwesties door Prof. B. niet zuiver gezien en gesteld worden, en dat hij dus in strijd komt met de Geref. gedachte, die hij toch zeide te willen bewaren. We lezen (weer van de hand van M. C. v.' Mourik Broekman) :

Toch komt bet mij voorshands onbillijk voor, wat hij van de Synode in dezen zegt, terwijl ik hem persoonlijk als Gereformeerd man niet kan begrijpen. Kou de Synode van een Gonfessioneele Kerk anders handelen dan zij deed, werd zij door de gebondenheid der geloovigen aan een Confessie niet gedwongen om de

Schrift vast te leggen aan de leüev? .'W& ^v'w^iW'-'olöS~'f eerste artikel betoogd hebben betreffende 'een onverbrekelijken samenhang van dogmatiek en exegese noopt ons om de daad der Synode als consekwent en noodwendig te zien. Kan men in een Confessie-Kerk anders dan de horizontale lijn trekken, al kan iemand persoonlijk zeker daarbij wel een diep innerlijk geloofsleven bezitten en gedachten kennen, die boven den woordregel uitspringen? En is het dan niet vreemd, dat prof. Buytendijk, zelf lid der Gereformeerde Kerk zijnde, de consekwenties niet aanvaardt van een gebondenheid aan de letter van Schrift en Confessie beide?

Hij zal protesteeren: neen. Hij spreekt van organische Schriftverklaring. Dr Geelkerken heeft dat ook meermalen gedaan. Anderen ook. Het heeft mij meermalen getroffen, Iroe vanzelfsprekend dat telkens de laatste maanden gedaan is. Zeggen zij dat ook ten aanzien der Confessie? Ook deze vrij uitgelegd? Maar wat belet dan een vrijzinnige, een ethische, om lid te zijn van de Gereformeerde Kerken van Nederland? Prof. Buytendijk roept het uit, of liever laat oude vaderen uit een tijd van „fier opbruisend Calvinisme" uitroepen: „Liever een vrij, een zelfbewegend mensch, dan gevangen in het net van een verfijnd systeem", maar toen het Calvinisme in 1618 en '19 zijn triomfen vierde, heeft het dat systeem aanvaard en de Gereformeerde Kerk heeft dat systeem gehandhaafd. En zoolang Dr Geelkerken en Prof. Buytendijk of wie ook zich gereformeerd-belijdend blijven achten, zijn ze aan een systeem gebonden.

Ds Heida zegt in de „Geref. Kerkb. v. Vlaardingen ca.":

„liever Roomsch-Katholiek dan Gereformeerd". Dat is een sympathie-betuiging zonder schroom. Rome kan er notitie van nemen. Hier is weer een zieltje te benaderen. Als de lus maar niet te spoedig wordt aangelegd. Doch, Rome weet dat wel en doorziet de positie ter dege.

Zij kent ook wel dat gedweep van dezen , - , Gereformeerde" met Max Scheler, door wien hij beïnvloed is, om „deenïoed" en nog eens „deemoed" als albeheerschend beginsel in de Christelijke opvoeding te plaatsen.

De lieriniiering aan Scheler's deemoed is m.i. inzoo'vei'i'e merkwaardig, als ze ons plaatst voor een bestaand conflict in wat Prol. B. zegt in het algemeen èn wat hij doet tegenover een Synode, wier beteekenis hij nog niet getoond heeft te doorzien. "

In de „Prov. Overijselsche en Zwolsche Ct.” zegt een inzender (G. H. J. Bonk te Almelo, vrijzinnig).

mij heeft het echter als vrijzinnig man leed gedaan, dat prof. Buytendijk ten aanzien van de daad van de Synode ten opzichte van dr Geelkerken c. s. een aaneenrijging van krachttermen meent te moeten bezigen, als: „de hevigheid van de verontwaardiging over die daad", „verraad van de organische vrijheid", „het bederf gesanctionneerd" en dergelijke.

Leed hebben die uitdrukkingen mij daarom gedaan, wijl een godsdienstig conflict is een zieleslrijd, een gewetenszaak en evenzeer als die innerlijke strijd aan den kant van dr Geelkerken c. s. noodwendig plaats zal moeten hebben gevonden, zal hij ook hebben plaats gehad aan de zijde der Synode, alvorens deze haar besluit nam.

Verder dan het bezigen van krachttermen ten oipzichte van genoemd college, past het m. i. met eerbied van het conflict kennis te nemen;

Voor ditmaal genoeg.

Prof. Buytendijk heeft niet alleen de , , Synodalen" geërgerd. Hij is één van de velen, die gemeendi lielihéh, Dr IG. een dienst te doen, en die hem in waarheid ten zeerste schade toebrachten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen