Bach's Johannes Passion.

Ook dit jaar zijn honderden saamgestroomd om de uitvoering bij te wonen van de Nederlandsche Bachvereeniging - in de .Grooite Kerk te Naarden op Goeden Vrijdag. Het was de eerste maal, dat de lijdensmuziek uitgevoerd werd onder leiding van Evert Cornelis en deze nieuwe dirigent van de Bachvereeniging had niet zooals vroeger elk jaar gebeurde Bach's Mattheus P'assion, maar de Johannes Passion op het programma doen plaatsen. De Johannes Passion is eerder door Bach vervaardigd, dan de Mattheus P'assion. Men neemt meestal aan, dat Bach dit werk gemaakt heeft vóór hij cantor werd van de Thomaskerk te Leipzig en een van de eerste werken, die Bach als cantor van de Thomaskeirk heeft doen uitvoeren in 1724 is dan ook de Johannes Passion geweest. Reeds het volgende jaar heeft Bach zijn werk herzien. Het inleidingskoor, een variatie opi het koraal „O Mensch, bewein' dein Sünde gross", werd vervangen door het grootsche koor, dat nu het werk inleidt, en de koraalvariatie is later cloor Bacil gebruikt als slotkoor voor het Ie deel van de Mattheus Passion. Ook later heeft Bach nog steeds getracht zijn werk te verbeteren, zooals hij dat tronwens ook gedaan heeft met zijn Mattheus Passion, die in 1729 voor het eerst werd uitgevoerd. Deze verandering mag dus geen reden zijn om te ooncludeeren, dat Bach zelf het werk minderwaardig achtte.

De Johannes Passion is lang niet zoo bekend als de Mattheus Passion, tenminste in ons land en in Duitschland, in Frankrijk daarentegen wordt de Johannes Passion het meest uitgevoerd. De oorzaak is waarschijnlijk tweeërlei: het denkjlieeld, dat de .Johannes Passion de mindere is van de Mattheus Passion en de instrumentatie van het werk. Het denkbeeld van de minderwaardigheid der Johannes Passion is mee' te wijten aan verschillende schrijvers over Bach en zijn werken, vooral Phillip' Spitta in zijn groote werk over Bach laat duidehjk uitkomen, dat hij de Mattheus P'assion hooger stelt dan de Johannes Passion. De instrumenten, die Bach voorschrijft voor de begeleiding zijn tegenwoordig niet meer in gebruik. Toch heeft een begeleiding zooals Bach het wenschte, zeer veel vóór, wat duidelijk gebleken is door deze uitvoering van de Nederlandsche Bachvereeniging, die geen moeite of kosten gespaard heeft om de uitvoering te doen 2ijn zooals Bach het bedoeld heeft. Een clavècimbel welwillend door de firma P'leyel te Parijs a.fgestaan en niet de vleugel, een tweetal viola's d'amore, een viola da gamba, een luit en een orgel, alle bespeeld door kunstenaars, die deze instrumenten tot him redrt weten te doen komen, voltooiden bij deze uitvoering de orkestbegeleiding. De prachtige begeleiding van de bassolo „Betrachte, meine iSeel', " met viola d'amore en luit is riiet te vervangen door andere instrumenten, evenmin als bij de aria voor alt „Es ist vollbracht", de viola da gamba gemist 'kan worden.

Bach heeft als tekst voor zijn werk gek'ozeji de hoofdstukken 18 en 19 van het Evangelie vaii Johannes en de verzen 51 en 52 van Mattheus 27. Vóór, tusschen en na deze Schriftgedeelten zijn telkens koraleaa ingevoegd of andere k'oren en aria's als antwoord op het Schriftverhaal. Het beginkoor:

„Herr, unser Herrscher, dessen Ruhm In allen Landen herrlich ist! • Zeig uns durch deine Passion, Dasz Du, der watire Gottessohn Zu aller Zeit, Aucli in der gröszten Niedrigfceit, Verherrlicht worden bist". is geheel in g mineur gehouden «n reeds in den regel „Zeig uns durch deine P'assion" komt het motief, dat gebruikt wordt voor het kruisigt Hem (een syncope verbinding van grondtoon en kwart) reeds voor. De geheele inleiding drukt reeds uit het geweldige, vreeselijke g-ebeuren, dat volgen zal. Het antwoord van de gemeente op' de woorden van Christus tot Petrus: De drinkbeker dien mij de Vader gegeven heeft, zal ik dien niet drinken" (hfdst. 18:11) luidt zoo-roerend:

Dein Will gescheh', Herr Gott, zugleicli Auf Erden, wie im Himmelreich; Gib uns Geduld in Lèidenszeit, Gehorsam sein in Lieb und Leid, Wehr und steur allem Fleiscli und Blut, Das wider deinen Willen tut.

En op-de verzen 22 en 23 (de kaakslag door den dienaar van den Hoogepriester) laat Bach de gemeente invallen met:

Wer bat dicb so geschlagen Mein Heil, und dicb mit Plagen Sc übel zugericht't? Du bist ja nicht ein Sunder, Wie wir und unsre Kinder, Von Missetaten weiszt du nicht.

Icli, icb und meine Sünden, Die sicb wie Körnlein finden Des. Sandes an dem Meer, Die haben dir erreget Das Elend, das dich scblaget, TJnd das betrübte Marterheer.

ZoOi weet Bach telkens zeer treffende woorden te vinden om de gemeente te doen voelen, waartoe al dat lijden was, om te eindigen met het ontroerend schoone koraal

Ach, Herr, lasz dein lieb Engelein Am letzten End die Seele mein In Abrahams Schosz tragen; Dein Leib in sein'm Schlafkammerlein, Gar sanft, ohn' ein'ge Qual und Pein, Ruhn bis am jüngsten Tage! Alsdann vom Tod erwecke mich, Dasz meine Augen sehen dich In aller Freud, o Gottes Sohn, Mein Heiland und Genadenthron! Herr Jesu Christ, erhöre mich, Ich will dich preisen ewiglich.

Bach heeft zijn werk niet bedoeld als oratorium voor de concertzaal, maar voor den kerkdienst, 't Was dan ook eeir geweldige evangelieprediking het te hooren uitvoeren door een groot aantal kunstenaars in de gewijde stilte van de Groote Kerk te Naarden, onder de bezielende leiding van Evert Cornelis. Uit muzikaal oiogpnnt bezien was deze uitvoering een belangrijk feit, omdat in alle opzichten getracht werd het werk weer te geven zooals 'Bach het heeft gewenscht. Het koor en het orkest, die beide een zware taak te vervullen hebben in dit werk, wisten het tot zijn recht te doen 'komen en dat is wel de grootste lof, die men hen kan geven. Voor den dirigent moet het wel een zeer groote voldoening geweest zijn, dez'e ZOO: nauwgezette vertolking van het werk te geven en daardoor krachtig mee te wericen om het vooroordeel tegen de Johannes Passion te overwinnen. Door ongesteldheid van Max Kloos moest de baritonpartij worden vervuld door Jan De-kker. Kloos te moeten vervangen is geen benijdenswaardige taak, maar men mag dankbaar zijn voor de goede-, sobere vertolking van de niet gemaldielijfce partij. De zwaarste taak had de tenorsolist, de heer Jac. van Kempen, die verscheidene aria's (waaronder de zoo zware aria: „Erwage, wie sein blutgefarbter Rücken) te zingen had en bovendien een zeer groot aantal recitatieven op' schitterende wijze vertolkte. Mevr. Noordewier—Reddingius wist Ie ontroeren in de aria: „Zerfliesse, mein Herze", waarin ook de begeleiding zoo meewet'kte om een prachtig geheel te krijgen, terwijl de altsoliste, mej. Suze Luger wist te doen doorvoelen: „Es ist vollbracht, O Trost für die gekrankten «eelen. Der Held aus Juda siegt mit Macht". De heer Jad. Caro vertolkte op de hem eigene ciorreclte wijze de bassoli, waarin vooral trof het: „Eilt ihr angefocht'nen fcieelen", waarbij het koor telkens invalt 219 met de vraag „Wohin? " waarop-als antwoord volgt: „Nach Golgatha. De stilte na afloop, die eerst na enkele minuten werd' verbroken was welsprekender dan talloos yele woorden. Mo-ge nog vaak de Nederlandsche Badrvereeniging opi Goeden Vrijdag in Naarde-n's Kerk door de heerlij'ke prediking van het lijdensevangelie velen tot stilte brengen.

Bussum.

D. STROO.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen