Bach’s Hohe Messe.

Sedert Mendelssohn in 1829 door het uitvoeren van Bach's Matthaeus-passion den eersten stoot gaf tot de herleving van Bach's muziekwerken, zijn ook in ons land verscheidene werken van Bach uitgevoerd. De Matthaeuspassion en de Johannespassion worden jaar op jaar in verschillende plaatsen op meer of minder verdienstelijke wijze uitgevoerd, en ook het Weihnachtsoratorium is reeds herhaaldelijk gegeven. De algemeen als Bach's meesterwerk geprezen H mol mis of Hohe Messe, is echter in ons land nog maar uiterst zelden uitgevoerd. Men moet dan ook de Nederlandsche Bachvereeniging dankbaar zijn, dat ze het op zich heeft willen nemen, dit uiterst belangrijke werk een goede uitvoering te bezorgen. ïleeds tijdens het leven van den oprichter der Bachvereeniging, Johan Schoonderbeek, is het plan geopperd, dit machtige werk van Bach uit te voeren, maar Tielaas heeft Schoonderbeek dit plan niet meer mogen volvoeren. Dank zij den steun van den lAmsterdamschen Kunstkring „Voor Allen" is men jiu kunnen Tcomen tot een uitvoering.

Tusschen 1733 en 1738 heeft Bach de mis gecomponeerd. Uit 1733 dateeren de eerste twee deelen, door Bach geschreven om van den keurvorst van Saksen het predicaat van hofkapelmeester te verkrijgen, teneinde zijn positie als cantor van de Thomaskerk te Leipzig te versterken, waar het gemeentebestuur, dat hem als cantor liad aangesteld, hem telkens bemoeilijkte. In 1736 verkreeg hij den gewenschten titel.

Later zijn de volgende .deelen door Bach gecomponeerd en elk afzonderlijk tijdens de godsdienstoefeningen uitgevoerd. Waarschijnlijk heeft Bach zelf nooit een uitvoering van het gansche werk beleefd. De omvang is van dien aard, dat van een uitvoering van het geheel tijdens de godsdienstoefening geen sprake kon zijn. , 0p het feit, dat ook in de Luthersche kerken regelmatig gedeelten van. de mis werden gezongen, heb ik reeds eerder gewezen. Luther wenschte de schoone muziek, die de Roomsche kerk had, ook in de Frotestantsche kerk te bewaren en regelmatig moest op den eersten Adventszondag het „Kyrie" worden gezongen en op den eersten Kerstdag het , , Gloria". Door de uitvoering der verschillende gedeelten tijdens de godsdienstoefeningen te Leipzig werd het wprk bij de leerlingen van Bach bekend en als buitengewoon schoon kunstwerk beroemd.

Bach's muziek treft steeds weer door den eenvoud van de thema's, Bie .verwerkt worden. Dit is zeer bizonder het geval met de hier gebruikte thema's, die ondanks hun eenvoud rijk aan inhoud zijn en iets zeer persoonlijks hebben, wat het werk zoo beteekenisvol en aangrijpend maakt. De diepe zucht van het "Kyrie, de vredige kerststemming van het „Et in terra pax", den juichtoon van het „Gloria", het geweldig sombere van het „Crnciiüxus" verstaat ieder ook zonder den tekst te kennen. Voor het Credo gebruikt Bach als motief een oud-Gregoriaansch koraal en in dit gedeelte blijkt hoe vertrouwd Bach is met de 'kunst der polyphonie uit de zestiende eeuw. Hoe heerlijk jubelt de opstandingshymne na het korte, dertienmaal herhaalde, starre basthema, dat zoo diep doet gevoelen de grenzenlooze smart van het lijden. Het laatste deel dat , aanvangt met het schitterende klankrijke „Sanctus", gevolgd door het weemoedige „Agnus Dei", besluit met het „Dona nobis pacem" (Geef ons vrede), dat door Bach als een plechtige dankhymne wordt behandeld, wat onder meer hieruit blijkt, dat Bach „Dona" muzikaal geeft als een herhaling van. het .„Gratias agimus" (Wij brengen U dank) uit het Gloria.

Dat de Nederlandsche Bachvereeniging voor ©en uitstekende vertolking gezorgd heeft valt niet te betwisten. Natuurlijk mocht niet worden verwacht, dat een zelfde hoogte bereikt .kon worden als met de vertolking van de Matthaeuspassion, want het 1 werk levert buitengewone moeilijkheden op. De een-1 voud van het thema gaat gepaard met een zeer | rijke en uiterst ingewikkelde verwerking ervan. Van 1 het koor wordt dan ook , zeer veel geëischt. Treffend ! schoon werd het dubbelkoor „Osarnia in excelsis" vertolkt, diep somber, aangrijpend ernstig weerklonk het „Crucifixus etiam pro nobis" (Hij werd óók voor ons gekruisigd) door het kerkruim, gevolgddoor den geweldigen jubel van het „Et resurrexit" (En Hij is opgestaan). Het .begin van het werk leek wat minder evenwichtig, en ook wat minder goed gevoeld. De solisten hebben veel kleiner aandeel in dit werk, dan in de meeste andere werken. Maar wat zij te zingen hebben iStelt zware eischen aan hun. kunnen.

Het schoonst werd door de altsoliste, Ilona Durigo, het „Agnus Dei qui tollis peccata mundi" (Lam Gods, dat de zonden der wereld wegneemt; vertolkt, terwijl Jean Oellers, de violist, op zeei roerend© wijze de begeleiding vertolkte, waardoor een zeldzaam schoon geheel werd verkregen. De eerste 'bassolo, het „Quoniam", dat zeer hooge eischen stelt aan den solist, voldeed minder goed dan de tweede bassolo, , die ook veel technische moeilijkheden oplevert, maar niet zoo voor liet lage register geschreven is.

De begeleiding, door het ütrechtsch Stedelijk Orkest gegeven, bood koor en .solisten krachtigen steun. Alleen was soms even , het koper wat te krachtig, zoo dat een enkele maal het koor werd overstemd. Misschien moet dit ook geweten worden aan de acoustiek van de ^Ronde Luthersche Kerk.

Dat het pogen van de ^Nederlandsche Bachvereeniging en de geweldige arbeid van haar dirigent. Evert Comelis, om dit groote werk van Bach uit te voeren gewaardeerd werd, bleek wel uit de opkomst op beide avonden, zoodat op den avond' van de uitvoering ongeveer geen plaats onbezet was in deze kerk, die zoovelen kan .bevatten. In Duitschland hebben de Riedelverein te Leipzig en de Berliner Singakademie het werk bekend gemaakt door het regelmatig op hun programma's te plaatsen; stelle de Nederlandsche Bachvereeniging het zich tot taak, om door regelmatige uitvoering de Hohe Messe ook in Nederland meer .algemeen bekend te maken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen