HET BOEK VAN DE WEEK

De Duitscbe Kerkstrijd.

II.

Dezo Ds Niemöller hoeft in de jaren van den Kerkstrijd natuurlijk ook steeds gepreekt. Men kan wel niet begrijpen, als men leest, hoe enorm druk hij het in die dagen gehad heeft, dat hij tijd gevonden heeft om preeken te maken, maar in ieder geval, hij heeft gepreekt. En zijn laatste preeken zijn eerst in de Duitsche taal uitgegevein onder den lilel: „Dennoch getrost" en zijn nu in Nederlandsche vertaling verschenen. Nu kan iedjer zien, of Ds Niemöller zijn kansel misbruikt heeft. Daartoe zijn de preeken letterlijk uitgegeven, zooals zij in stenografische verslagen te vinden zijn. Helaas konden de uitgeschreven preeken van Ds Niemöller niet benut worden. Deze zijn allen in beslag genomen en nimmer vrijgegev^en. Gelukkig werd van elke preek een stenografisch verslag opgemaakt. Die verslagen zijn uitgegeven. Men verzekert ons, dat niet iets is toegevoegd of weggelaten. Zooals ze voor ons liggen, zoo zijn ze uitgesproken.

Het is heerlijk, deze plreeken te lezen. Daarmede bedoelen we lüet, dat zij voorbeelden zijn van preeken. Ik geloof, dat zij dat allerminst zijn. Homilelisch zijn ze naar onzen maatstaf slecht verzorgd. De exegese komt er dikwijls kaal af. Ze openen en sluiten het Koninkrijk der hemelen niet toe naar den eiscli van den Heidelbergschen Catechismus. En we kunnen ook lang niet met alles, wat hij zegt, meegaan. En tocli is bet heerlijk, deze preeken te lezen.

Vooreerst: zij geven aan, dat Ds Niemöller een open oog gehad heeft voor de situatie in Duitschland en de boodschap der kerk in deze. Hij zag het volkomen dtiidelijk: „de wereldlijke macht is niet tevreden, wanneer wij onze diensten en onze werkkracht trouw tot haar beschikking stellen, haar aanspraak strekt zich uit tot onze innerlijke overtuigingen, tot onze zielen en daarmee tot den geheelen, ongedeelden mensch". 27. „Dergelijke totaliteitsaanspraken, die wereldlijke machten laten gelden, zijn roof op God gepield. We kunnen niet leven, alsof de Keizer de macht op aarde heeft en God in den hemel". 31.

„Hel gaat maar niet tegen het Oude Testament, het gaat tegen den eenigen Heer". 48. „Ons volk viert geen Kerstfeest meer, ons volk viert de mythe van de eeuwige geboorte." 49.

„Hier — in den Kerkstrijd — worstelt de duivel met den Verlosser om verdoemenis en zaligheid". 108.

„De eenig-passende houding voor een hedendaagsch Duitsch mensch is de houding van een Prometheus of een Lucifer." 184.

We zouden meer kxmnen aanhalen, maar het is wel genoeg. Ds Niemöller heeft zich niet gevleid met allerlei schoone redeneeringen, hij heeft den nood, waarin de Duitsche kerk geraakte, direct gezien — een levens- en wereldbeschouwing, die den mensch totaal opeischt, die religieuze binding vraagt, die een nieuwe, totale religie wil zijn.

En daartegenover heeft hij onversaagd en onverkort de belijdenis gesteld, die naar het Woord Gods is. Onverschrokken heeft hij gepreekt, dat onze Heei'e Jezus Christus de Zoon Gods is, het Lam, dat onze zonden verzoend heeft aan het kruis, dat niet — men vergeve mij de overneming — als een sukkel is ingegaan in den dood, maar Zich zelf aanbood aan God tot vergeving der zondten, dat God onzen ganschen dienst opeischt op alle terreinen des levens, dat men den eenigen Meester, dien wij hebben, moeten eeren boven en ook ondanks alle wereldlijke macht, in één woord, tegenover de totalitedtsaanspraak van het nationaal-socialisme heeft hij geplaatst de totalileitsaanspraak van den levenden God: Gij zult geen andere goden voor Mijn aangezicht hebben, en Mij, den eenigen God, zult gij dienen met alles, wat gij hebt en wat in u en bij u is.

Dan: deze preeken worden gedragen door het sterke besef, dat de kerk van Christus een kndskerk is, die naar het woord van Calvijn ten allen dage begraven wordt. Klaar en duidelijk staat dat hem voor oogen. Zeker, een kerk, die den Christus tot „Jezus" maakt, die kan het goed hebben, maar een trouwe kerk, , die heeft niets anders te duchten dan smaad, verachting en hoon.

Maar de ware kerk zal gaai-ne lijden om Christus' wil. „Het loont waarlijk de moeite niet, om liet hoofd te laten hangen." 68. God tot vriend te hebben schenkt meer troost, dan de vriendschap van de geheele wereld te bezitten." 69. „Het einde aller dingen is immers nabij. En dat weerklinkt niet meer gelijk Vroeger als het schrik"wekkende bazuingeklank van het laatste oordeel, doch als een blijde boodschap^ als een troostvol antwoord" 158.

O ja, hij gevoelt het levendig, hoe diep de kerk in de vervolging gegriefd wordt. „Dat drukt ons: dat wij zonder ophouden schurken, vijanden des volks en landverraders worden genoemd, zonder ons te kimnen verweren", 134 en het klinkt als een noodkreet, als hij er over klaagt, dat zelfs in zijn gemeente er nog zijn, die Vragenl, of de gevangen predikanten misschien iets misdaan hebh ben", 205, en hij kermt het als het ware uit met )Ps. 94: „Zij rotten te zamen tegen de ziel des rechtvaardigen". Maar hij weet het ook, dat de Heere Zijn licht en Zijn heil is, dat de stad Gods op een berg ligt en niet kan ondergaan, dat de zaak der kerk een gansch rechtvaardige is, en dat, wat er ook gebeurt, het Woord Gods nimmer gebonden is. En zoo kan hij zijn gemeente al den troost der Schriften bieden.

Woorden, die voor ons haast niet leven, worden woorden van troost, een preek over Psalm 94 ! De Schrift, die weet, dat de kerk een iMTiiskerk is, ontvouwt voor hem zijn vollen rijkdom. Onvermoede waarheden weet hij, nu de kerk vervolgd wordt, uit de Schrift op te diepen. Hij volgt in zijn preeken meestal het pericopensbelsel, dat In Duitschland in zwang is, en hij kan dus niet eens zijn teksten vrij kiezen, maar het lijkt, alsof alle teksten troostteksten worden voor de arme kerk van Christus, die het Kruis moet dragen. Waarlijk, 't wordt hier duideUjk, de HEERE God brengt Zijn kinderen in den smeltkroes, maar Hij biedt hun ook al den troost van Zijn Woord, ze verstaan Zijn Woord nog beter dan in de dagen van voorspoed.

En ten slotte: deze preeken worden gedragen door den moed des geloofs. Hier sp'eekt geen landsverrader. Terecht schreef Ds Barkey Wolf in zijn voorwoord... „er valt een duidelijke climax in op te merken, wat betreft openheid, durf, afwerpen van vrees en toenemen van aanvalskracht".

Inderdaad. We Itrijgen den indruk, dat Ds Niemöllei- zeer tegen zijn zin de overheidsmaatregelen becritiseert. Maar hij kan niet anders. Hij moet aan „politiek" doen. „Bij den „poütieken" factor gaat het niet slechts om doelstellingen van de buitenlandsche politiek... veeleer gaat het om een bepaalde wereldbeschouwing." 220. Hij houdt inderdaad „politieke" preeken. De nationaal-socialistische overheid MOET op haar standpunt dezen dominee den mond snoeren. Zij kan niet anders. Ik neem gaarne aan, dat zij het niet met vreugde (voor alles, geen martelaren!) gedaan heeft, maar zij MOET. En Ds Niemöller kan niet toegeven. En mag niet toegeven. En God geve, dat hij nimmer zal toegeveia. In die overtuiging heeft hij het Woord Gods gepreekt. Met smart in zijn ziel heeft hij het gedaan. Dat doet zijn Duitsche overheid! Dat doet de partij, die hij lief heeft. Dat doen menschen, die gedoopt werden. Dat kan mij mijn vrijheid, mijn bezit, mijn leven kosten. Maar hij heeft het gedaan. Hij had alleen het Woord en aan de zijde van zijn vijanden was alles. Maar met dat Woord heeft hij het gewaagd. In naam van Zijn Zender. "En met dat Woord heeft hij getriumfeerd, ook al werd hij tenslotte gevangen genomen. Ja, dat soort politiek moet op den kansel komen ^ hij is een „politieke" dominee geweest, — maar om Christus' wil, om der gemeente wil, om der wille ook van het Duitsche volk. En zijn leven niet achtend, heeft hij het opgenomen voor het Woord Gods, totdat de vijanden grepen naar het zwaard der vervolging. Geloofd zij God o-m dezen man! Godc zij dank voor deze preeken!

En wij, die in alle rust deze preeken mogen lezen! De HEERE geve ons dankbaarheid, dat wij het kruis niet behoeven te dragen, zooals Ds Niemöller het doen mag. Diaarom te meerl past ons de voorbede voor hem en de zijnen en de arme kruiskerk. En daai-om te meer moeten we waken en werken, opdat onder beding van Gods genade ons zulke dingen niet overkomen. En een ding zullen wij niet vergeten; de kerk wordt ten allen dage begraven. Geve de HEERE ons, dat we dat verstaan, en meer en meer verstaan.

En bovenal — de anüchiist komt, de man, in wien alle zondemacht zich ooncentreeren zal. En die de lijden verstaat, en den roep der cultuur ; hoort, hij ziet het in, dat de cultuur rijp gaat worden voor den gewonen mensch, die desondanks de antichrist zal zijn. Moeten we wachten, totdat die antichrist ons bij elkaar slaat, ons, die gewoon worden aan de gescheuirdheid der kerk en haar zelfs goedpraten?

De antichrist komt — zouden we niet worsjtelen om hem tegen te houden? Worstelen op alle terrein, worstelen ook in de politiek. God make ons trouw en moedig en fier.

Do groote Koning sterkt Ds Niemöller in zijn groote ellendigheid. Hij mag schrijven in zijn eersten brief uit de gevangenschap; „Ik ben te- Nrreden en dankbaar, dat ik mij nu mag laten idragen door Henr, dien ik gepredikt heb. Hoe schoon, dat men zich daarover het hoofd niet behoeft af te tobben, dat de Rots staat en onwankelbaar blijft in alles, wat ons wedervaren mag." (Martin Niemöller und sein Bekenntnis. 71)

En wij in onze kleine ellendigheid... we loopen nog maar met de voetgangers, hoe zou het gaan met de paarden, als we van de voetgangers moe worden? Zoo we alleen vertrouwen in een land van vrede, hoe zullen we het dan maken in de verheffing van den Jordaan ? (Jer. 12:5).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen