VAKWETENSCHAP EN PRAKTIJK

Het Calvinisme en Ook de techniek?

Inleiding.

Over veel onderwerpen heeft het Calvinisme zich uitgesproken. Reeds de titels van de Stone-lezingen van Dr A. Kuyper alleen, getuigen daarvan. Over alle zijden van het gecompliceerde rijke leven wenschte het Calvinisme het licht van Gods Woord te laten schijnen. Dit was voor zijn besef een dure roeping. Gehoorzaamheid, hier in de profetische ambtsverrichtingen, bracht deze vrucht voort. (Psahn 145.)

De resultaten van het onderzoek bleven niet uit. Niet slechts de leer, ook het leven kwam onder beslag van het Calvinisme. Het leven in die landen waar het Calvinisme wortel schoot, onderscheidt zich van dat in landen waar uit tegengestelde beginselen wordt geleefd. Waar het Calvinisme beslag wist te leggen op het volksleven, werd dit meer ingericht m overeenstemming- met de geopenbaarde levensregel. Hiervoor behoeft niet alleen het Calvinisme te worden aangewezen als de stuwende kracht, doch haar levens- en wereldbeschouwing stimuleerde evenwel als geen andere, tot een nauw leven bij de Schrift.

Te merkwaardiger is, dat het Calvinisme tot dusver

nog niet tot een eigen visie kwam omtrent de techniek, althans geen eigen stijl heeft geschonken aan de techniek. Het eenige waarop gewezen kan worden, zijn de verhandelingen waarin over de techniek wordt gesproken, in min of meer rechtstreeks verband met onderwerpen van socialen, economischen, soms aesthetischen of ethischen aard. De titels van deze verhandelingen luiden: „Waardeering van techniek", „Mensch en machine", „Rationalisatie en mechanisatie", „Het wereldbeeld van den modernen arbeider", , , Mechanisatie en werkloosheid".

Hoewel de beteekenis van meerdere van deze artikelen niet spoedig te hoog kan worden gewaardeerd, inzonderheid t.o.v. het weinige dat werd gepubliceerd, bieden toch deze artikelen geen afgerond, specifiek Calvinistisch inzicht betreffende de techniek als een zelfstandige functie in het leven. Het Calvinisme kwam daartoe eigenlijk nog niet.

Hiervoor zijn meerdere redenen aan te voeren. Er zijn er, ook in den Calvinistischen kring zelf, die van meening zijn dat de techniek in het materieele verloopt en als zoodanig een formeele zaak is, waaromtrent het principe geen woord heeft te spreken. De techniek zou zich alleen maar bezig houden met de be- of verwerking van de materie. Als zoodanig zouden voor haar geen christelijke noch a-christelijke normen aanwezig zijn.

Men ontkent niet dat de techniek een belangrijke factor is in het cultuur-proces. Zij is dat ontegenzeggeHjk, doch via allerlei vervlechtingen, via nijverheid, industrie en handel b.v. Zonder die heeft het technische geen zin, zou niet over technisch gesproken kunnen worden redeneerend vanuit een bepaald beginsel. Het zouden sociale, economische of b.v. ethische beschouwingen moeten zijn waarin aan de techniek aandacht wordt geschonken, alsmede van beteekenis voor deze zijden van het leven.

Van erkenning van de zelfstandigheid van de techniek kan alzoo moeilijk sprake zijn bij wie de techniek slechts ziet als ondergeschikt hulpmiddel, dat in niets anders bestaat dan de bekwame toepassing der natuurwetten. Zóó gezien, zou er niet alleen geen behoefte zijn aan een principieele beschouwing omtrent de techniek, doch ook geen mogelijkheid.

Deze gesignaleerde mechanistische-causaUteits-opvatting, verdraagt zich moeilijk met het Calvinisme, kan er niet door worden aanvaard. Bovendien was en is zij, helaas nog steeds, een belemmering voor een generale krachtsinspanning in betrekking tot een zuiver Calvinistische beschouwing omtrent de techniek.

Intusschen zij er op gewezen dat het overigens niet ontbreekt aan zeer onderscheiden, met het Calvinisme tegenstrijdige opvattingen omtrent de techniek, haar eigen aard, beteekenis en waarde.

Voor het eerst wordt breeder over de techniek gehandeld wanneer zij tot voller ontplooiing komt, in de 19e eeuw. Het was in 1877 toen Kapp zijn , , Grundlinien einer Philosophic der Technik" liet verschijnen en de rij opende van hen, die op grond van bepaalde beginselen, hun oordeel over de techniek nader formuleerden. Vrijwel evenredig met de ontplooiing van de techniek volgen de onderscheiden, dikwijls met elkander tegenstrijdige beschouwingen. Met Dessauers „Philosophie der Technik" wordt voor het eerst een „onafhankelijke" filosophie geleverd en komt deze filosophie tot voorloopige afsluiting. Een kort critisch, waardevol overzicht van de filosophie der techniek geeft Ir H. van Riessen in „Philosophia Reformata", 3e jaargang, 4e kwartaal '38.

In andere dan Calvinistische beschouwingen, is de techniek derhalve wel een onderwerp dat principieel en zelfstandig aan de orde is gesteld, hoewel sinds nog maar kort. Slechts in zooverre treft het Calvinisme geen bijzonder verwijt en zou dit kunnen deelen b.v. met het Katholicisme dat zich ook nog niet, min of meer bindend, uitsprak. Tot dusver is het alleen Hans Lilje die er zich toe gezet heeft het Christendom en de techniek wijsgeerig met elkander in overeenstemming te brengen.

Voorts ügt voor het uitwerken van een volledige principieele beschouwing omtrent de techniek, de opkomst van de moderne techniek nog kort genoeg af. Het veld van onderzoek is mede daardoor, moeilijk te overzien en de eigen aard van de techniek zelf nauwelijks te ontleden.

Hierbij komt dat de zeer snelle ontwikkeling en de daarmede gepaard gaande vervlechtingen van de techniek, vraagstukken aan de orde hebben gesteld, welke veelal spoediger werden , , opgelost", hoe dan ook, eer er gelegenheid was zich op de consequenties van de ontwikkehng en van de toepassing van de techniek, 'ook maar eenigermate te bezinnen. Mede daardoor • zijn de vraagstukken thans zeer gecompliceerd en moeilijk te ontwarren. Waar gesproken kan worden van een rustige ontplooiing zijn de moeilijkheden in den regel niet zoo groot. Reeds de analyse iaetreffende den invloed en de beteekenis van de techniek voor elk der levensterreinen en voor deze in hun onderling verband, is thans zeer moeilijk.

Dit alles mag niet weerhouden in dezen te doen wat maar eenigszins mogelijk is. In dit opstel wordt beproefd het verband te vinden tusschen het Calvinisme en de techniek, in alle opzichten in onderwerping aan het gezag van de Heilige Schrift. De erkenning dat dit pogen niet anders dan zeer gebrekkig en daarbij onvolledig is, kan niet verhinderen tot publicatie over te gaan, omdat gehoopt wordt dat daardoor tot gezamenlijk onderzoek en rustige overweging wordt gestimuleerd.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen