Overzicht Fata Theologische Hogeschool

vJverzicht rata Iheologische Zoals onze lezers kunnen lezen in de officiële kennisgeving van prof. dr H. J. Jager, wordt de tekst VEin het slot der rectorale oratie afgestaan aan dit blad. Hier volgt het laatste gedeelte der rede van 6 Dec. van dit jaar:

„In wat zoeven gezegd werd, kwam ook de naam van Selnecker voor. Hij vorme thans de overgang naar het laatste gedeelte van roijn toespraak.

Van Selnecker immers wordt de historische bizonderheid bewaard, dat hij. Doctor Nicolaiis Selneccerus (D.N.S.) tot lijfspreuk had: Deus Novit Suos (D.N.S.), de HERE kent degenen, die de zijnen zijn. Dat is óók een vorm van behjdenis der „tegenwoordigheid Gods"; en met dankbaarheid gewagen ook wij ervan, dat gedurende het afgelopen rectoraatsjaar dit D.N.S. mag staan boven het verhaal van de fata dezer Hogeschool. Wij nemen de spreuk over, niet uit Selnecker's manuscripten, doch uit Paulus' brieven; en we doen het in ootmoed: de man, die deze spreuk tot de zijne maakte, herinnert ons aan onze zwakheden en gebreken: wel is hij zelf hevig gescholden: Schelmlecker, aapje-van-Luther, kleine Flacius, tweede Iskarioth; maar hij was ook zelf niet brandschoon: hij noemde de gereformeerden Joden en Turken, en heeft, zelf dichter van fijne „geestelijke liederen", toch ook dit vers gepraesteerd:

Erhalt uns, Herr, bei deinem Wort, Und wehr der Zwinglianer Mord.

Het is daarom goed, boven het rumoer van de rabies theologorum uit die k r é é t te horen: D.N.S., de HERE kent de zijnen, Gott ist gegenwartig. Hij laat zich niet voorbijgaan, ook niet door academici. De schrik daarvan ontga ons evenmin als de troost.

Ik heb nóg een reden, om aan Selneccerus mijn slot vast te knopen. In Frans Dibelius' artikel over Selnecker (P.R.E.) wordt eraan herinnerd, dat Luther Melanchthon eens de famulus communis der hogeschool genoemd heeft, gelijk laatstgenoemde zich zo ook betoond heeft aan Selnecker. Welnu, moge ik in het eerste deel van mijn toespraak m; e van plagiaat onthouden hebben, in het slot zal ik er niet tegen opzien, het te plegen. Ik ontleen de stof hoofdzakelijk aan gegevens, mij verstrekt door de famulus c o m m u n i s van ónze hogeschool; op z ij n gezag neem ik ze over; want anders kwam er niet veel van mijn slot terecht. Ge weet, wie onze famulus conamunis is; hst is de rechterhand van iedere rector; "de man, die aan de touwtjes trekt, zonder ooit de touwen te grijpen; het is de heer J. Bos, onze pedel. Hij worde niet kwaad, dat ik hem famulus communis, d.w.z. aller dienaar noem; want hij wil niet anders wezen; hij weet, als kerklid, dat men niet hoger klimmen kan; en hij heeft zo juist gehoord, dat óók de Reetor van Luther's Hogeschool, Melanchthon, zo heette, en dat het een eretitel was. Als in het afgelopen jaar alles geregeld gelopen is — en dat i s zo, tot de tentamens van ondergetekende toe, en tot de rectorale handtekening onder de diverse verklaringen onder de rubriek „hoofden-der-school" ten bate van dienstplichtigen, en ziekenzorgbehoeftigen en belasting-opbrengende studentenvaders toe, want ook wij worden ingeschakeld in de bureaucratie — dan is dat enig en alleen te danken aan onze famulus comHogeschool m u n i s. De famulus, die hedenavond sprak, vindt het dan ook gans natuurlijk, dat zijn eerste woord een hartelijke dankbetuiging is aan de famulus, die zo ' rustig u allen in de ogen Idjken kon vanavond: onze pedel-in-toga. Kerk, School, synode. Corps, ze hebben alle van hem genoten; de dienst was voor alle vier om zo te zeggen „atomisch". En terwijl hij hoogleraren bijstond, heeft hij ook de studenten tot grote dank verplicht: dat hun tentamina geregeld liepen, hebben zij, althans voor een groot deel, aan hem te danken-, er zijn nl. famuli communes onder de andere togadragers, die niet kunnen tippen aan de accuratesse van de Heer Bos. '

We noemden de Kamper Synode. Aan haar heeft de Hogeschool bijzondere dank te weten. Niet alleen heeft zij met een ons verrassende vlotheid ingrijpende voorstellen tot voorziening in de „stoffelijke" nooddruft dezer School aanvaard, en dit bij verzwaring van de economische druk, waaronder ons volksleven begint te zuchten, maar ook heeft zij direct in verheugende eenstemmigheid willen voorzien in de wetenschappelijke behoeften dezer inrichting. Er was een noodzaak van nadere voorziening in het onderwijs in de hebreeuwse taal; prof. Holwerda kon de steeds toenemende last niet meer alleen dragen, en de achteruitgang van het gymnasiale onderwijs, die ons toch al zo vaak verschrikt, en het vaderland plus de academies molesteert met een toevloed van sterk ondervoede studenten, van wie het merendeel de gevolgen nimmer te boven zal komen, laat zich in het tevoren tóch al zo stiefmoederUjk bedeelde onderwijsvak „Hebreeuws" wel het gedüchtst bemerken. Daarom was het een zeer bizondere vreugde voor heel onze kring, dat de synode de benoeming van de Heer J. P. Lettmga te Aerdenhout tot lector in het hebreeuws heeft willen doen. We zijn met deze benoeming temeer verblijd, omdat de Heer Lettinga, blijkens onderscheiden publicaties, op het terrein van de semietische letteren nu reeds uitzonderhjke bekwaamheid aan de dag gelegd heeft; ' hij beheerst studievakken, die in Nederland betrekkehjk weinigen kunnen en durven kiezen voor de hunne. We heten onze „negende man" van heler harte welkom, stellen ons van de samenwerking met hem heel veel voor, en geloven, dat de vriendschappelijke omgang ook in wetenschappelijk verkeer met hem aan wel alle hoogleraren ten goede komen zal, ook wat betreft de voorziening in enkele behoeften, die zich laten gevoelen in betrekking tot een verantwoorde, en onder eigen controle gehouden regeling van enkele onderdelen van theologische promoties.

Diep was ons aller smart bij de aanschouwing van het leed, dat aan Professor en Mevrouw Holwerda en hun gezin te dragen gegeven werd door Hem, die zich nooit vergist, ook niet, toen Hij heel snel een bloeiend jong leven afsneed, om voor zijn verdere gang de zorg alleen voor Zich te nemen. MoeiUjk is het, zo onverwacht onze eigen klokken te verzetten, en van schone verwachtingen een abrupt afscheid te moeten nemen; wij hebben dit allen beseft. Wij weten daarnaast te stellen, dat de uitschakeling van ouders in de brede arbeid ter vohnaking van een kleine onder Gods heiligen te dragen is vanwege aller blijvende, en voor elk weer een eigen goddehjk program afwerkende inscha-keling m de familie van Jezus Christus, die kerk genaamd wordt, en verheugen ons erover, dat de troostende kracht van deze waarheid ook in deze wordt ondervonden. D.N.S., — die initialen staan ook op grafstenen. Ze hebben, toen hebben we wéér gedankt, ook gestaan boven een kort nadien weder gevulde wieg in het beproefde gezin.

Een tijdlang is Prof. Deddens, die wegens droeve familieomstandigheden aan feestelijke gebeurtenissen in persoonlijk en huiselijk leven minder openbare aandacht kon helpen schenken, dan we anders wel gewild hadden, van regelmatige arbeid, althans in ons gebouw, uitgesloten geweest; de oorzaak lag bij een auto, waarvan de vracht de grenzen van de oarosserie had overschreden; zowel Mevrouw Deddens als onze collega, deze laatste wel in bizondere mate, (want h ij bleek een heer in het verkeer, en reed dus in de gevaarlijkste zone van het wegdek), hebben van die aanrijding grote hinder ondervonden. Het gekneusde lijf heeft evenwel de onbezeerde geest niet van de boeken afgehouden: ook slaapkamers doen soms dienst aan deze School.

Voor het overige kon de arbeid regelmatig voortgaan; en was de omgang goed; ook de wijze, waarop de spreker van hedenavond aan zijn nestoraat herinnerd werd als aan een zo langzamerhand uit morphologisch oogpimt niet meer bepaald bevreemdend , , brutales-Faktum", was zeer verschonend.

We noemden daar het woord „regelmatig"; maar wij zien ons verplicht, naar Voetius' wijze daar een „c.D." (cum distinctione) achter te zetten. We hebben namelijk gedaan wat de synode, en haar synodemoderamen, onder welke beide grootheden curatoren en andere patronen van deze School waren, na verkregen machtiging van Stichting en Curatoren van ons begeerden: dat we nl. van ons gebouw tijdelijk wéér een hospitium zouden maken, nu voor moderamen, en commissies; heel even zelfs voor heel de synode; we hebben niet deze voor de Hogeschool pas zo verdienstelijk gebleken synode, of haar synodale instanties met een „er staat (in het reglement) geschreven" voor willen dragen aan Curatoren voor uitdrijving uit het gebouw, toen het zoeken der synode naar juiste kerkpaden iets meer tijd bleek te vorderen dan verwacht was. Ook hebben we de op studentenkamers toevende synodeleden niet de straat op helpen jagen terwille van het geluk van een naar reglement prompt op tijd begonnen college-cursus. Er staat nog wel wat meer geschreven dan reglementen. Toch waren we blij, dat de ciursus na deze korte vertragmg geopend worden kon door de pro-rector, prof. Jager, met een toespraak over: „Vroomheid, vereist bij de theologische studie". Tevoren was de cursus gesloten door de rector van dit jaar, met een toch wel enigszins in détails tredende toespraak onder de anders verblijdend korte titel: „Vaarwel". De thans aftredende rector ontving de rectorale waardigheid uit handen van Prof. Jager, die bij deze gelegenheid een oratie had gehouden over het onderwerp: , , Dood voor de zonde, levend voor God in Christus Jezus; enkele opmerkingen over Romeinen 6, de verzen 1—14".

Bij de opening der lessen heeft de pro-rector meegedeeld, dat op dezelfde dag 138 (98 plus 40) bullen waren gerecenseerd, en 21 (16 plus 5) voor de eerste maal uitgereikt. Bij de opening van de cursus bedroeg 't aantal der ingeschrevenen:159. Kort na de opening der lessen werden nog nieuwe inschrijvingen verricht. Tijdens het rectorale jaar werden 22 bewijzen van met

goed gevolg afgelegde examina afgegeven, onder welke vier voor het candidaatsexamen. Prijzenswaardlge belangstelling voor leven en werk der Hogeschool als dienares der kerken heeft, naar zich bemerken liet, sommigen een vraag in de mond gelegd (die, bij ontstentenis van nadere gegevens, begrijpelijkerwijze, tevoren in hun hart vrij duidelijk geformuleerd was) deze vraag: of niet die afgifte van examendiploma's aan al te zware eisen voor studie en examinatie gebonden is, met effect van een te langdurige studie^ gang. Over de opgeworpen vraag is breed gesproken; resultaat der overwegingen was, dat er veel meer factoren in geding zijn te brengen, dan de opgeworpen vraag onder woorden bracht; dat er ook voorbeelden zijn van snelle verovering van het diploma bij bepaalde tijdsverdeling, en dat ook deze aangelegenheid gelegd kon bhjven in handen van hoogleraren, wier verantwoordeUjkheid een andere is, dan schematici bij voorbaat kunnen afgrenzen voor wat de tijdmaat betreft. Tijd is een factor, ook in het leven onzer discipelen; de aandachtsbinding van de een staat niet los van de aandachtsspreiding van de ander; én vice versa. Wel is zorg ervoor gedragen, dat het optreden van onze negende docent niet betekenen zal een verzwaring van de quanta der voor examinatie op te geven stof. Concessies zijn gedaan, die overigens niemands geweten kwetsen wilden. Tentamina voor •doctorale examina hadden voortgang.

Wijziging deed zich voor, óók in de deputatie van Curatoren.

Door de generale synode van Kampen werden als deputaat-curator gemachtigd en geïnstrueerd voor het gebied van de Particuliere Synode van Groningen: Ds D. van Dijk, secundus Ds J. van Dijk; van Friesland: Ds J. Hettuiga, secimdus Ds Th. Meedendorp; van Drente: Ds J. van Bruggen, secim.dus Ds J. Meijer; van Overijssel/Gelderland: Ds H. Meulink, secundus Ds D. Vreugdenhil; van Utrecht: Ds E. Th. v. d. Bom, secundus Ds J. Rijneveld; van Noord-Holland: Ds K. Doornbos, secundus Ds A. Bos; van Zuid-Holland: Ds C. Vonk, secundus Ds F. de Vries; van Zeeland—Noord-Brabant en Limburg: Ds J. ten Hove, secundus Ds B. Telder.

Ds H. Veltman, die vele jaren lang voor de Particuliere Sjnaode van Zeeland—Noord-Brabant en Limburg als deputaat-curator de Theologische Hogeschool mocht dienen, doch sinds naar een ander deel van het land vertrok, moge ook uit de mond van een lid van het CöUege van Hoogleraren de verzekering ontvangen van grote erkentelijkheid voor wat hij voor School en hooglerarencoUege heeft willen doen, ook in verheugende initiatieven.

Tussen curatoren en hoogleraren bleef de gemeenschappelijke liefde voor de kerken en haar School de altijd nauw luisterende relatie steeds in laatste gronden en eerste doelstellingen bepalen.

Hetzelfde kan getuigd worden van de relatie tussen deze School en de Stichting ter financiële verzorging van de opleiding tot de dienst des Woords. We hebben een enkele maal het woord „initiatief" gebruikt, en weten alien, hoeveel geloof in voor het volk moeilijke tijden, en hoeveel k r a c h t in kleinere kringen, met elkaar vaak ontmoetende invloedssferen, nodig zijn, om goede initiatieven te nemen, en die van anderen te verstaan en recht erop te reageren. Wij willen de Stichting, die reeds zo veel voor onze ahna mater deed, en nog doet, met grote erkentelijkheid vermelden.

De .Theologische Hogeschool-dag mocht zich ook c dit jaar verheugen door een nog steeds ons in ver­ 1: bazing zettende belangstelling. Meer dan 8000 zetels i zijn in beslag genomen. En nog moesten velen staan. 1 In zes gebouwen zijn in totaal 14 samenkomsten be­ 1 legd. Wij zien in deze onverflauwlde belangstelling i niet minder dan een geschenk van genade. Geüjk we c ook telkens weer met verbazing zien naar het won­ ( der van onze door prof: Deddens zo uitnemend op peil j gehouden, en door het damescomité voortreffelijk i van leeftocht voorziene bibliotheek. Be Stichting, die i voor ruimere behuizing zorgde, zal met welgevallen ( de resultaten hebben kimnen zien.

En nu, laat ons het einde mogen zoeken. Het rec-1 torale jaar is voorbijgevlogen; er zijn uit onze kring ] publicaties geschied, die aan de bereiking van het < doel der School ook op langer termijn bevorderlijk 1 trachten te zijn. In zoverre de School daarmee - naar 1 buiten trad, vond ze ook bestrijding; niet steeds op « de manier, die geduldige toetsing, ja zelfs maar ter-] kennis-neming van wat ter verantwoording aan argu-] naentatie werd gegeven, liet zien. Om ons heen — en velen ' denken nu: ook van de kring der School zelf i uit — golft nog steeds de rabies, niet zozeer theolo-j gorum als wel ministrorum. Selnecker, die er ook zelf j heel wat in gedaan, en ook wel eronder geleden heeft, i is de vader, juist in zulk een tijd, geworden van een j nog in Duitsland bekend gezang:

Lass mich Dein sein und bleiben, halt mich bei Deiner Lehr ;

< en Dibelius meent, dat de woorden „D e i n e Lehr" ' in bewuste tegenstelling willen staan met: de leer van mensen, die elkaar almaar tegenspraken, en ' zeiden: bij ONS hier is „die reine Lehr"; waarom hij ' dan ook het kwalijk neemt, dat er edities van gezan-: genboeken zijn, die de tweede regel geven in deze vorm:

__ halt mich bei reiner Lehr.

Zou het ons voegen, te smalen, dat de man, die — '• als Dibelius gelijk mocht hebben — in die versregels tusschen de leer van Christus en de leer van bijvoorbeeld hem zelf en zijn tegenstanders een scherpe tegenstelling gemaakt zou hebben, toch óók in staat was, naast de reeds eerder gememoreerde • scheldwoorden óók nog volgende kwade zinspeling op ' de naam van Kal-vijn te geven, nadat hijzelf voor politieke machten met calvinistische sympathie de wijk had moeten nemen:

Wèil ich den kahlen Lehren widerstand, Deswegen trieb man mich aus Stadt imd Land?

Wij zullen het maar niet doen. Ook al zijn wij nog steeds voorvechters van de „kale", Ca 1-vlnistenleer; en ook al zijn we zelf verdreven, gelukkig, zonder iemand te hébben verdreven, integendeel, samenbinding bepleitende, gezamenhjk, waar deze mét „Erhaltung" van de „reine Lehre" even bestaanbaar is als met de geloofserkenning, dat men ze, in een proslogion, „Deine Lehre" noemen mag. We staan nog in de branding; er wordt tenminste nog op ons gelet; dat is al veel in een tijd als deze, waarin weinig theologen nog de kans zouden krijgen, dichters van de kerk te; worden, als Selnecker.

Maar in het besef, dat elk sceptisch of vermoeid poneren van een tegenstelling tussen , , r e i n e" en „Deine" „Lehr" de doodsteek wezen zou voor deze School, pand van Gods genade, wil ik, alles overzien hebbende, en „in praesentia Dei" met U en allen die hier toezien staande, en onder inroeping van genade wederom ons stellende, aan U, hooggeleerde Deddens, onder overreiking van het teken der rectorale waardigheid, bij deze het rectoraat zelf overdragen. Wees ervan overtuigd, dat wij nu reeds uitzien naar Uw toespraken, die uit de thesaurus van Uw veelomvattend geheugen de fijne door Uzelf gevonden aanidachtbindingsspreuken, steeds vers, en ad rem, daarhenen geworpen, ons zuUen leren naspreken; want wij weten, dat gij van de bekende hexameter voor de tironen der granunatica: in silvis lepores, in verbis quaere lepores, schoon de eerste maten verwaarlozende, en deswege niemands toom wekkende, zoals Selneccerus in 'n hofpreek tegen jachtvermaak bestaan heeft, toch aan de laatste steeds indachtig zijt, al krijgen we de indruk, dat het geen moeizaam „quaere re", doch 'n snelle en speelse inventie is, die u zo puntig spreken doet. En moge U en ons Selneckers klacht bespaard worden, dat ook onder Uw Rectoraat „der Teufel überschreie und überstimme jetzt die ganze Kantorei Davids und verderbe das ganze Werk der Friedfertigen".

Met dit dubbel plagiaat, eerst van onze famulus c o m. m u n i s, en nü van Franz Dibelius, moge ik

voor heden besluiten. — Ik heb gezegd".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen