VU Magazine 1974 - pagina 149

Hou het klein boekfragment door E. F. Schumacher

De schrijver stelt in het vijfde hoofdstuk. Technologie met een menselijk gezicht', voor de tijd die een mens aan direkte produktie besteedt, niet verder terug te brengen maar die juist weer op te voeren, tot bijvoorbeeld twintig procent 'om werkelijk dingen te produceren, waarbij we gebruik maken van handen en hersenen en natuurlijk van uitstekende werktuigen'. 'Er zou dan zes keer zoveel tijd zijn voor elk karwei dat wij onder handen zouden willen nemen, genoeg om het werkelijk goed te doen, om er plezier in te hebben, om echte kwaliteit te leveren en zelfs om mooie dingen te maken'. De schrijver vervolgt in dat hoofdstuk: Nu zou men kunnen zeggen dat dit een romantische, utopische visie is. Dat is ook zo. Wat wij tegenwoordig hebben in de moderne industriële samenleving is niet romantisch en zeker niet utopisch. Maar zij is wel in heel grote moeilijkheden en houdt geen enkele belofte voor de toekomst in. Wij moeten echt wel de moed hebben om te dromen als wij willen blijven bestaan en onze kinderen een kans willen geven om te blijven bestaan. De drievoudige crisis waarover ik heb gesproken zal niet verdwijnen als wij gewoon doorgaan. Deze crisis zal erger worden en op een ramp uitlopen, tot of tenzij wij een nieuwe levensstijl ontwikkelen die verenigbaar is met de werkelijke behoeften van de menselijke natuur, met de gezondheid van de levende natuur om ons heen en met de natuurlijke hulpbronnen van de wereld. Nu is dit inderdaad een zware opgave, niet omdat het onmogelijk is een nieuwe levensstijl te ontwerpen die aan deze kritieke behoeften en feiten tegemoet komt, maar omdat de huidige consumptiemaatschappij lijkt op een aan de drugs verslaafde die merkt hoe ellendig hij zich ook moge voelen, dat het uitermate moeilijk is zomaar ineens te stoppen. De probleemkinderen van de wereld - van dit standpunt gezien en ondanks veel andere overwegingen die men zou kunnen aanvoeren - zijn de rijke samenlevingen en niet de arme.

In onze samenleving is de direktproduktieve tijd al teruggebracht tot ongeveer drie en een half procent van de totale sociale tijd en het streven van de technische ontwikkehng is er opgericht daar nul procent van te maken, zo schrijft de uit Duitsland afkomstige Britse econoom E. F. Schumacher in een boek dat binnenkort verschijnt bij Ambo-Bilthoven ('Hou het Klein, een economische studie waarbij de mens weer meetelt': 17,50).

nen komen om tenminste aan de Derde Wereld te denken en te trachten de armoede daar te verminderen. Ondanks het mengsel van motieven en het voortduren van uitbuitingspraktijken, geloof ik toch dat deze vrij recente ontwikkeling in de opvatting van de rijken eervol is. En dat zou onze redding kunnen zijn; want de armoede van de armen maakt het hen in elk geval onmogelijk om met succes onze technologie over te nemen. Zij proberen dat natuurlijk dikwijls wel, en dan moeten ze de verschrikkelijkste konsekwenties dragen in de vorm van massale werkloosheid, massale migratie naar de steden, verval van het platteland en ondraaglijke sociale spanningen. Zij hebben in feite juist dat nodig waarover ik spreek, wat ook wij nodig hebben: een ander soort technologie, een tchnologie met een menselijk gezicht, die in plaats van handen en hersenen van mensen overbodig te maken, helpt om veel produktiever te worden dan ooit te voren.

Zoals Gandhi zei, de armen van de wereld kunnen niet worden geholpen door massaproduktie, maar alleen door produktie door de massa. Het systeem van massaproduktie, gebaseerd op een ingewikkelde, zeer kapitaalintensieve technologie, berustend op het toevoegen van veel energie en het besparen van menselijke werkkracht, veronderstelt dat je al rijk bent, want er is een grote kapitaalinvestering nodig voor het opzetten van één enkele werkplaats. Het systeem van produktie door de massa mobiliseert de onschatbare hulpmiddelen die alle menselijke wezens bezitten, hun knappe hersenen en bekwame handen, en ondersteunt die met eersteklas-werktuigen. De tedhnologie van de massaproduktie gaat uit zichzelf met geweld gepaard, is ecologisch schadelijk, vernietigt onvervangbare grondstoffen en ontkracht de menselijke persoon. De technologie van produktie door de massa, die gebruik kan maken van het beste uit de moderne kennis en ervaring, leidt tot decentralisatie, is in overeenstemming met de wetten van de ecologie, maakt een voorzichtig gebruik van de schaarse hulpbronnen en is er op uit de menselijke persoon te dienen in plaats van hem tot een slaaf te maken van machines. Ik heb dit intermediaire technologie genoemd om aan te geven dat zij ver verheven is boven de primitieve technologie van vroeger tijden maar tegelijkertijd veel eenvoudiger, goedkoper en vrijer dan de supertechnologie van de rijken. Men zou haar ook kunnen noemen de 'help-je-zelf'-technologie van, of de demokratisohe technologie of de technologie van het volk; een technologie die voor iedereen toeganke-

Het is bijna een providentiële zegen dat wij, de rijke landen, ertoe hebben kun43

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen