Uit de Pers.

In de Gereformeerde Bijdragen, afl. 8, biedt de redactie ons het begin van een zaakrijk en degelijk bewerkt opstel over het Rebus et factis.

Het zij ons vergund daaruit over te nemen, wat over den gang van zaken na 1796 wordt gezegd:

Zoo duurde de toestand tot het einde der vorige eeuw. Toen ontstond andermaal groote beroering.

Want al hadden de kerken hare vrijheid weten te verwerven, de staatsinriclning der republiek verbond haar met duizend koorden aan den Staat.

Plotseling werden die doorgesneden. Zonder voorafgaand overleg, zonder nadenken, werd in één dag een einde gemaakt aan een toestand, die eeuwen had bestaan.

Toch wist men zich te behelpen.

Toen den i8den Augustus 1796 door de nationale vergadering, vertegenwoordigende het volk van Nederland, besloten werd, dat er niet alleen geen be voorrechte of heerschende kerk meer zou zijn, maar dat alle plakkaten en resolutiën uit het oude stelsel geboren, voor vernietigd zouden worden gehouden, kwamen, gelijk weleer te Wezel, afgevaardigden van de Hervormde en Waalsche gemeenten, te Utrecht, in het voorjaar van 1797, samen om te beraadslagen wat te doen stond.

Den 28en Juli zonden deze een rondgaanden brief aan al de dassen en door deze aan al de gemeenten. In dien brief werd verzocht, om overal commissiën te vormen, die aan andere uit de classicale vergadering en aan die uit de Synode zou onderworpen zijn.

Reeds den 21 en Mei van het volgende jaar kon door »de gekommitteerden van de kommissiën der meeste gemeenten tot de Zuid-en Noofd-HoUandsche Synode behoorende, ter instandhouding en bevordering van de openbare Hervormde godsdienst, een ontwerp van regeling worden vastgesteld, dat in de lente van i8oo aan de andere Synodale ressorten werd ge zonden met verzoek om ook aldaar kommissiën te benoemen. Deze laatste en daarna de klassen moesten het ontwerp beoordeelen".

Maar de staatsregeling van 1801 schijnt de zaak te hebben doen rusten. De nu volgende jaren en de elkander snel volgende wisselingen in den regeeringsvorm noopte de gemeenten vermoedelijk niets te be palen. Zij wilden waarschijnlijk wachten op betere dagen, die nimmer kwamen.

En nu volgt met een citaat van Prof. Rutgers deze scherpe karakteristiek van het Collegiale tegenover het Presbyteriale stelsel.

Koning Willem I zou de taak overnemen, die Oldenbarheveldt niet had kunnen volbrengen.

Van hem zou een regeling uitgaan, die de politieken van vroeger zich zelfs niet hadden gedroomd.

«Voorheen geen gezaghebbend optreden van de h overheid door de kerken gedoogd, dan voorzooverre dit, vooral na heftigen, langen, soms zelfs bloedigen strijd, haar opgedrongen werd door de overheid, en ook dan nog zonder prijsgeving van beginsel.

Thans een geheele kerkelijke organisatie, uitgaande van de overheid en alleen op haar wil berustend.

Voorheen een /6i; r^< »ordening; thans een kerkorde.

Voorheen de kerkeraden de basis der organisatie; bij de dassen en Synoden slechts een beperkende bedienende, afgeleide lagere macht.

Thans de kerkeraden volkomen afhankelijk en dat nog wel van besturen niet eens door hen zelven be­ r noemd, als weerstrevers van het Algemeen Reglement steeds afzetbaar, ja, heden ten dage zelfs van het lidmaatschap der Nederlandsche kerk ontzetbaar.

De Synodale besturen daarentegen de absolute, heerschende, hoogste macht.

Voorheen het kerkbestuur namens de gemeenten opgedragen aan vergaderingen uit de leeraars en andere leden als gelijke personen samengesteld, terwijl de macht, welke door enkelen onder den naam van deputaten, inspectoren, enz. werd uitgeoefend aan hen alleen ge acht wordt toe te komen, als afgevaardigden van en namens die kerkelijke vergaderingen »'t welk alles een hoofdbeginsel der Hervormde kerk is".

Thans een onafgebroken tot in de kleinste bijzonderheden doordringend bestuur, dat door middel der censuur en naar de allernieuwste toepassing van het sys teem, om zich in de plaats te stellen van de lagere .besturen, eiken wederstand tegen de besluiten der Synode kan breken.

Voorheen alle kerken gelijk, zoodat nooit de eene over de andere mocht heerschen.

Thans in zooverre die gelijkheid gehandhaafd, dat alle gelijkelijk onderworpen zijn aan den wil van een door den Koning benoemd college.

Voorheen de Synode »eene samenkomst der kerken", door aan lastbrieven gebonden gedeputeerden, zoodat zonder aller samenwerking geene organisatie kon tot stand komen.

Thans een serie van kerkelijke besturen en onderbesturen, gelast eene organisatie in te voeren en aan de kerkeraden op te leggen.

Voorheen hoofddoel, ja, bijkans eenig doel, het houden der kerken bij de gemeene belijdenis, welke dan ook de eenige vereenigingsband was.

Thans de bedoeling, om de kerk allengskens van eiken belijdenisband te verlossen, verscholen achter de dubbelzinnige van den aanvang af feitelijk terzijdegestelde bepaling van art. 9, dat de handhaving van de leer van de Hervormde Kerk hoofddoel van de kerkelijke besturen moest zijn.

Voorheen Gods Woord éènig richtsnoer, zoodat zelfs de enkele kerk of classis zich aan alle verdere samenwerking onttrekken moest, zoo iemand haar voorkwam daarmede te strijden.

Thans gehoorzaamheid aan de reglementen, bovenal zoo noodig met terzijdestelling van de gebondenheid der conscientie aan Gods Woord."

De uitdrukking dat Koning Willem I doorzette wat aan Oldenbamevelt mislukt was, is kras, maar niettemin historisch onweerlegbaar, al moet er o. i. bijgevoegd, dat de bedoeling van Koning Willem I een geheel andere was, dan het wit dat zich Oldenbamevelt had gesteld.

Oldenbamevelt wilde een machtige kerk aan den band leggen, Koning Willem ten deele ook aan een hulpbehoevende kerk een hel­ pende hand bieden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen