Spanning.

Amsterdam, 5 Juni 1896.

De spanning ia de Nederlandsche Hervormde kerk neemt weer gaandeweg toe. We zeggen nog niet, dat er een crisis voor de deur staat, maar de beginselen van een komende crisis zijn er toch wel.

En hiertoe moest het wel komen.

Er leefden toch eertijds in deze kerk niet iwee maar drieërlei soort geesten.

De tegenstelling tusschen »Orthodox en Modern" was onvolledig, omdat de dusgenaamde Orthodoxen zelvea als Gereformeerden en Ethischen gedeeld stonden.

Gereformeerden en Ethischen werkten alleen zoolang samen, als de verdrukking die zij jarenlang beiden en gemeenschappelijk van de Modernen te verduren hadden, tot eendrachtig optreden noodzaakte.

Dit echter duurde slechts zoolang tot de dusgenaamde kiescolleges werden ingevoerd.

Eer die er kwamen heerschte er in de kerkeraden een moderne oligarchie, die zich uit de kerkeraden in de hooge besturen overplantte, en in de synode alles vermocht.

Maar toen in 1869 in die oligarchie bres werd geschoten, en de Gereformeerden en Ethischen saam een zeer gemakkelijke overwinning Over de Modernen in alle groote kerken behaalden, was het met dezer opperheerschappij gedaan. j

Schier allerwegen werd ze teruggedrongen._

Juist dit echter had ten gevolge, dat men nu te staan kwam voor de vraag, op welke wijze de ontredderde kerken weer moesten worden opgebouwd.

En toen men aan die vraag toe kwam, lieten Gereformeerden en Ethischen van stonde aan, een geheel uiteenloopend oordeel hooren.

De Gereformeerden eischten dat de kerk weer in haar oorsprookelijken stijl zou worden hersteld, terwijl de Ethischen oordeelden, dat de Belijdeniskerk had afgedaan, en dat men het inwonend kwaad moest laten uitzieken.

In den strijd, die toen tusschen de Ethischen en de Gereformeerden ontbrand is, zouden stellig de Gereformeerden overwonnen hebben, indien de Modernen toen geen gemeene zaak met de Ethischen hadden gemaakt.

Dit intusschen deden de Modernen. In hun verblindheid waanden ze zelven meester van het terrein te zullen blijven, indien het hun maar eerst gelukt was, om, met behulp van de Ethischen, aan die lastige Calvinisten de deur te wijzen.

Zoo is het toen geschied Het oude spel van Herodes] en Pilatus. Dit had toen ten gevolge, dat de Gereformeerden gedeeld raakten; dat slechts hun voorhoede met een deel van het leger den strijd doorzette; maar ook dat de achterhoede rechtsomkeert maakte, en ten slotte met Ethischen en Modernen in bond tegen hun vroegere strijdgenooten en geestverwanten partij koos.

De uitkomst was toen te voorzien.

De doortastende Gereformeerden raakten in de harde crisis, die uitbrak, van het valsche kerkverband los, en al spoedig reconstitueerde zich de Ned. Herv. kerk uit Modernen en Ethischen, terwijl de achtergebleven Gereformeerden gedoemd werden tot een stille partij, die voorgoed met machteloosheid geslagen was.

Die machteloosheid sproot voort, ten eerste uit het verlies van de beste elementen, ten tweede uit de karakterloosheid waarvan menig achtergeblevene blijk gaf, en ten derde uit de antinomiaansche theorie waarmee men zijn consciëntie suste en zijn houding goedpraatte.

Toen nu de Ethischen merkten, dat ze van de achtergebleven Gereformeerden niets meer te duchten hadden, en feitelijk alleen nog den strijd met de Modernen hadden uit te strijden, schonk dit hun moed, om naar hooger dingen te staan.

In aantal van predikanten waren de Modernen steeds slinkende. Kerkelijk hadden ze uitgediend. Het stond dus te voorzien, dat men eerlang in alle hooge besturen de overmacht aan het Ethisch element zou kunnen bezorgen, en dat na uist zoo lange dagen ook de Haagsche Synode voorgoed om zou zijn.

Welnu, in dat blij vooruitzicht maakte men reeds aanstonds stoute plannen, om' i". de Kerkinrichting en 2". de Belijdenis op Ethischen voet te wijzigen.

Dit begon ongerustheid te wekken, eenerzijds bij de Modernen, die hun toekomst bedreigd zagen, en anderzijds bij de achtergebleven Gereformeerden, die zeer goed inzagen, dat zulk een loop der dingen ook voor hen fataal zou worden.

Vandaar spanning van alle kant, en het is uit deze spanning in de gemoederen, dat nu sinds ettelijke maanden, tal van kleine conflicten zijn voorgekomen, die de voorboden zijn van een naderend onweer.

Juist wat wij steeds voorspeld hebben.

Een huis dat tegen zich zelvea verdeeld is, kan niet bestaan.

Op zich zelf nu zouden deze kleine conflicten nog zulk een vaart niet nemen, indien de Modernen niet zeer juist begrepen, dat het allengs voor hen een quaestie werd van to be or 7tot to be.

Vandaar dat ze van het overwicht dat ze nog hier en daar in de hooge besturen hebben, ijlings, eer het te laat is, gebruik hebben gemaakt, om aan de Ethischen hun overmoed betaald te zetten.

In Bellen deden ze dit heel kras, door den kerkeraad af te zetten, maar ook de Synodale Commissie is tamelijk forsch opgetreden, en heeft den Schiedamschen knoop doorgehakt.

Nu is het volstrekt niet gezegd, dat er voorshands niet nog een uitweg zal gevonden worden.

De gedienstigheden der practijk zijn vele. Maar al gelukt het ook, om voorshands den storm nog te bezweren, het feit blijft dan toch, dat de worsteling tusschen beide machten een aanvang heeft genomen, en dat deze worsteling niet kan worden beslecht, dan doordien of de Modernen of de Ethischen het onderspit delven.

Natuurlijk boezemt het ons het meeste belangstelling in, welke houding de achtergebleven Gereformeerden tegenover deze komende dingen zullen innemen.

Voorshands bepalen ze er zich toe, om den dienst van houthakkers en waterputters ten bate van de Ethischen te verrichten. En dit is begrijpelijk.

Maar indien er onder hen nog enkele mannen gevonden worden van doorzicht en beginsel, zullen ze zich toch niet zoo lang meer ontveinzen kunnen, dat dit geen J> ositie is en ten slotte op hun geheele terzijzetting moet neerkomen.

ge­ Voorshands echter schijnt het hun heel aan leiding te ontbreken.

De vroegere voormannen van de Confessioneele Vereeniging zijn te oud geworden, om zich meer in den strijd te wagen; van enkele jongeren is de positie te gedemoraliseerd ; en uit de frissche jongste elementen, die na 1886 optraden, is nog geen tot die aren gekomen die voor het verkrijgen van een positie van invloed nu eenmaal onmisbaar zijn.

Wachten we daarom op de dingen die komen zullen, en blijven we voor onze achtergebleven broedereu bidden, dat de Heere onze God hen leide in het door Hem gewilde spoor.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen