1918 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 59

51 zij ons beter doen verstaan het onderscheid tusschen de fundamenteele wetten, die vooral in het microscopische gelden, en de •empirische wetten, die op macroscopische toestanden betrekking hebben. Deze laatste zijn door de nieuwere physica verlaagd tot waarschijnlijkheids-, of misschien duidelijker en juister gezegd, statistische wetten, maar voor zoover ik zien kan, is er geen reden -om, vanuit physisch standpunt, de absolute geldigheid der fundamenteele wetten principieel in twijfel te trekken. Daarmede bedoel ik niet, dat het niet zou kunnen blijken, dat mechanische wetten, die vroeger voor absoluut geldig aangezien werden, slechts benaderingswetten zouden blijken, zooals inderdaad gebleken is, dat onze gewone mechanica slechts geldig is voor lichamen, met niet al te groote snelheden; dat is niet het punt in geding, het is de vraag, of de fundamenteele wetten uitzonderingen zouden toelaten, of zij nu en dan eens, zij het dan ook voor zeer korte oogenblikken niet meer zouden gelden en ik geloof niet, dat de nieuwere physica ons hierin tot andere opvattingen brengt, dan die van physische gedetermineerdheid of liever ik geloof, dat zij die nu nog evengoed als voor het werk van BOLZMANN postuleert. Natuurlijk wil ik hiermede niet zonder meer het pleit opnemen voor het determinisme. Ik geloof dat dit, juist omdat het verre boven de physica uitgaat, omdat het zich niet alleen uitstrekt tot de levenlooze natuur, maar ook tot de levende natuur en zelfs tot de geestelijke wereld, van uit de physica maar in zeer geringe mate öf bestreden èf gesteund kan worden. En ik geloof met Professor KOHNSTAMM, dat de bevrijding uit de naturalistische nachtmerrie langs den weg der wijsgeerige bezinning op de vragen, wat waarheid, wat wetenschap is, zeker de veiligste is. Zooals dan toch ook door Prof. K. vanaf het oogenblik, waarop hij zich de vraag stelt of de onderstelling, dat alle natuurprocessen streng wetmatig volgens de fundamenteele mechanische wetten plaats grijpen (1. c. p. 68), eigenlijk alleen maar wijsgeerige argumenten worden gebezigd. Juist, omdat de physica het determinisme postuleert, omdat zij wetten veronderstelt en er daarom naar zoekt, geloof ik niet, dat het van uit de physica bestreden zal kunnen worden. Nog een enkele opmerking. Als ik hier in Uw midden het onderwerp van de beteekenis der nieuwere physica voor het begrip natuurwet ter sprake heb gebracht, is het niet mijne bedoeling ge-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen