1925 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 89

89 stractie juist en wat niet? We voelen toch wel, dat we maar niel willekeurig te werk kimnen gaan. Om een gebeurtenis te „zien" als „geval" van iets algemeens, is abstractie alleen niet voldoende, men kan maar niet willekeurig door abstractie iets algemeens maken. Er moet toch ook een zekere werkelijkheid aan beantwoorden. Zoo ook bij het definieeren van een ,,stelsel"; als we, als in het bovengenoemde geval, ons planetenstelsel in vele opzichten isoleeren, is dat niet pure willekeur, of alleen maar een kwestie van gemak of van oeconomie in het denken. Zoo ook kunnen de wetten, die we formuleereri, niet willekeurig zijn, maar moeten voldoen aan bepaalde eischen, door Hertz in zijn: ,,Die Prinzipien der Mechanik" aldus geformuleerd: ,,Wir machen uns innere Scheinbilder oder Symbole der aüszeren Gegenstande, und zwar machen wir sie von solcher Art, das? die denknotwendigen Folgen der Bilder stets wieder die Bil der seien von den naturnotwendigen Folgen der abgebildeten Gegenstande" ^]. Zoo vraagt ook Clay ^]: ,,Hoe het dan te verklaren is, dat de wetten, die wij uit de natuurverschijnselen vormen, in de natuur werkelijk heerschen, zoodat onze \erwachtingen naar die wetten gevormd, vervuld worden?" Hertz voegt aan het aangehaalde toe; ,,Damit diese Forderung überhaupt erfüllbar sei, mussen gewisse Ubereinstimmungen vorhanden sein zwischen der Natur und unserem Geiste, Dii Erfahrung lehrt uns, dasz die Forderung erfüllbar ist und dasi also solche Ubereinstimmungen in der That bestehen." Clay zegt, min of meer als een samenvatting van de gemeenschappelijke kern in de antwoorden, op deze vraag door denkers als Kant, Hegel e.a. gegeven ' ] ; ,,De natuurv/^etten zijn een product van de werkzaamheid van het zuivere denken, dat z i c h v e r d i e p t in de natuur en zich daardoor haren werkelijken inhoud eigen maakt. De verhoudingen der transcendente natuurlijke werkelijkheid, door de functie der zintuigen in het bewustzijn overgebracht, worden een tweede, bewustzijnsimmanente, natuur die door het denken naar zij i zuivere vormen wordt geschcmati-ïeerd. Zoo ontstaan de formeele natuurwetten, die op hare beurt wederom in het kleed der zintuigelijke aualiteiten gehuld, \oor de verbeelding komen en omgekeerd op de bewustzijnstranscende"te natuur bij wijze van hypothese kunnen worden overgebracht." Ik kan echter liet inzien, dat we met dit antwoord veel verder gekomen zouden zijn, want het gaat er juist om, hoe de verhou') Ges. Werke III, p. 1. ^) Olay. Schets enz. p. 367. ') 1. c. p. 368.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen