1926 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 188

178 van den phorometer is te berekenen de verhouding van twee bewelichamen roert of beweegt. Het bij bereiking van dat doel verkregen resultaat is niet waar te nemen: het is 'n benoemd getal, dat de phvsicus als physicometer invoert in z'n berekeningen. Waar hij echter, medebewegend, zelf meten moet, dient hij z'n beweging en de voorwaarden van z'n aflezen te onderzoekan, om het hic et nunce, dat in iedere meting ligt, te kunnen bezien als 'n verbijzondering van 'n algemeen geval. Waarneming is dan ook voor den physicus niet bron van kennis, maar 'n controlemiddel. Physicale grootten meet hij, d.w.z. hij berekent haar onderlinge rekenkundige verhoudingen. Zijn deze bij twee metingen gelijk, dan concludeert hij tot de physicale gelijkheid der twee berekende verhoudingen, al heeft hij ze tot nog toe nimmer zoo opgevat, wijl hij achter qualitatieve waarne mingsverschillen aanvankelijk ook quantitatief verschil in d% berekenbare verhoudingen onderstelde. Wie schrikt van de stelling, dat waarneming geen bron va"i kennis voor den physicus is en nu vreest, dat de verdediger van deze these wel moet komen tot een bedekt rationalisme, waarbij het alogische geweld wordt aangedaan, blijkt gevangen in de oude subject-object-theorie M. Kennen is iets anders dan waarnemen. Op de terreinen van beide heeft men minstens twee subjecten die in een verhouding staan. De aard dezer verhouding wordt bepaald door het terrein. De ken-verhouding is een andere dan de waarnemingsverhouding. Maar het subject in den ouderwetschen zin van het woord, staat op beide velden in verbinding met iets anders en wordt dus op het gebied der kennis waarlijk niet overschat. Waarheden omtrent getallen en grootten liggen evenmin in den mensch die begrijpt, als kleuren in den mensch die waarneemt. Maar daarmee is de kleurwaarneming niet een

^) Over het ontstaan dezer theorie zie men m'n Logos en ratio. Beider verhouding in de Westersohe kentheorie, Kampen J. H. Kok, 1926, Bg. 7 v.v. Wat hier aloglsch heet nioem 'k daar nietlogisch, wat m.i. juister is, daar in het voorgaande logos en waarheid nog te veel Vv^erd vcrcen/el\ igd. Om de aansluiting aan het vorige niet te verbreken houd 'k hier de terminologie van de vorige aflevering bij.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen